Versterk geloofwaardige uitvoering publieke diensten
‘Gewoon doen!’ betekent ‘niet willen opvallen’, ‘gewoon,doen!’ betekent: aanpakken, het voor elkaar krijgen, en daar dan trots op zijn. Voor de publieke sector lijken me beide vormen van groot belang op dit moment. De uitvoering van publieke diensten, van onderwijs, zorg, veiligheid op straat, eerlijke uitkeringen: daar laat het publieke domein zien aan burgers wat de moeite waard is. In die uitvoering is teveel niet goed gegaan de laatste tijd. En dan loopt het vertrouwen van burgers terug. Maar ook de uitvoerders gaan met een knoop in hun maag naar huis: leraren willen niet dat onderwijsniveaus dalen, zorgverleners balen van het niet sneller kunnen helpen van mensen op de wachtlijst. En uitkeringsverstrekkers zitten er niet om mensen uit te sluiten. En toch gebeurt dit wel en heb je aan twee kanten een wrang gevoel: zowel bij de dienstverlener als bij de dienst-ontvanger. In het ergste geval leidt dit tot frustratie en cynisme aan beide kanten. Dat geeft aan het bed, in de wachtkamer of in de klas een explosief mengsel.
Zwakke beleidscompromissen
Onuitvoerbaarheid komt voort uit beleid dat aan de ene kant veel belooft maar aan de andere kant weinig realistisch is in het kunnen leveren van wat er beloofd werd. In het ingewikkelde politieke landschap van dit moment (denk aan de lange tijd die het kost om provinciebesturen te vormen) dreigen er allerlei zwakke beleidscompromissen te ontstaan doordat iedereen zich er in moet herkennen en niemand écht wil inleveren. Het worden lange opsommingen van vage beloften. Weinig scherp, weinig focus, weinig integraliteit en zeker geen ‘grand vision´ die richting en inspiratie biedt. Tel daarbij op een duurzaam krappe arbeidsmarkt waardoor het in de publieke sector niet meevalt voldoende capaciteit in te zetten voor uitvoering van dat onvoldragen beleid. Er zit geen rek (meer) op de werkvloer om nog even wat extra’s te doen, de scherpe kanten van beleid te polijsten of geduld om uit te leggen waarom het echt niet kan. Algorithm says no. Uitvoerder uitgepraat, cliënt afgewimpeld.
Druk op bestuurders en professionals: scherpe keuzes en ruimte voor innovatie
Het ziet er niet naar uit dat we op afzienbare termijn in richtinggevend politiek vaarwater terecht gaan komen en dat legt extra druk op bestuurders en professionals van scholen, welzijnsinstellingen, corporaties. Zíj ontvangen beleid dat nog niet voldragen is en zullen zélf daarom scherpere keuzes moeten maken in wat ze wel en niet doen voor burgers.
Dat betekent heldere verwachtingen scheppen: dit gaan we als corporatie zeker wel voor u doen, maar dit gaan we zeker niet doen. Het betekent ook intern je processen goed op orde brengen, zodat je kunt waarmaken wat je belooft ook al staat dat op enige afstand van wat de politiek wil. Een sterk en begripvol beleid naar de eigen medewerkers is essentieel: zij zijn degenen die het bij burgers over het voetlicht moeten brengen. Dan moeten ze zich gesteund weten door hun bestuurders, en die moeten andersom heel goed weten hoe de uitvoering eruit ziet, waar rek zit en waar zeker niet. Goed horen wat de geluiden vanuit de praktijk zijn en die serieus nemen.
Maar ook ruimte voor innovaties toelaten, Innovaties die van alle kanten kunnen komen. Misschien dat burgers wel eigen manieren hebben om aan woonruimte te komen, aandacht te geven aan naasten of zelf uit de schulden te komen. Omarm die eigen initiatieven en beschouw ze niet als kritiek of verzet. Geef burgers het ‘
right to challenge’ en maak ze zo minder afhankelijk van jouw aanpak.
Een nieuwe aanvliegroute voor effectieve besturing en geloofwaardige uitvoering
Besturing vergt dan een andere aanvliegroute, niet top down en vooral niet steeds het eigen gelijk willen horen. Alternatieven toestaan, erkennen dat je er naast zat en helpen een nieuwe route in te slaan. Besturing moet daarom beter leren schakelen tussen het gepuzzel van de uitvoering en het goed inzetten van systemen. Geloofwaardige uitvoering zal nieuw draagvlak genereren ook wanneer er een afstand ontstaat van politieke intenties en compromissen. De grote opgaven worden met series snelle kleine successen makkelijker opgelost dan te wachten op de muis die de politieke berg gaat baren. Is dit ondemocratisch? Niet perse, het is het zoeken naar herstel van rechtvaardigheidsgevoel langs non-politieke uitvoeringspraktijken en dat is voorwaardelijk voor gezonde politieke verhoudingen. Vertrouwen in beleid kan ontstaan wanneer op de uitvoering vertrouwd kan worden.
Voice, loyalty en exit
Als het schuurt tussen mensen en organisaties zijn er drie manieren om dit op te lossen: voice (inspraak, tegenspraak), exit (vertrek) en loyalty (weer tot elkaar komen).
Deze theorie van
Hirschman (uit 1970) is veel later aangevuld met een vierde optie, voor als de voorgaande drie niet mogelijk zijn. Er ontstaat dan
cynisme, mensen doen alsof maar nemen elkaar niet meer serieus. Als dat zowel voor dienstverleners als burgers geldt (die niet meer loyaal zijn omdat ze beledigd zijn, wier stem niet doordringt tot de besluitvormingen, maar die ook geen alternatief hebben), dan dreigt cynisme op cynisme te botsen in contact tussen burger en uitvoerder. De enige weg terug is dan om opnieuw te zoeken naar nieuwe loyaliteit, om echt te luisteren en signalen over en weer serieus te nemen of om eerlijke alternatieven te bieden.
Vergroot als bestuurder de maatschappelijke impact van je publieke of non-profitorganisatie
Als bestuurder in het publieke domein heb je te maken met zeer specifieke vraagstukken. Je organisatie moet in de complexe omgeving van de publieke arena aantoonbaar bijdragen aan onderwijs en ontwikkeling, welzijn en gezondheid, rechtvaardigheid en sociale binding. Om de publieke en non-profitsector te vernieuwen en voor te bereiden op de toekomst, is er behoefte aan bestuurders met inspirerende perspectieven, gefundeerde kennis en nieuwe vaardigheden. Dankzij dit programma kun jij op een meer verantwoorde wijze strategische keuzes maken.
Lees meer over het Programma voor Bestuurders in Publieke en Non-Profit Sector »