Studiereis Zuid-Afrika: Een reis die je vormt als persoon en publiek leider

In oktober 2016 hebben deelnemers aan het MPM- en MME-programma een studiereis gemaakt naar Zuid-Afrika. Een impressie, geschreven door de deelnemers zelf.  

Het vraagt wat uitleg aan je collega’s en je omgeving: Zuid-Afrika als bestemming voor je studiereis rondom leiderschap in internationaal perspectief. De bestemming alleen al spreekt tot de verbeelding. Kan dat niet wat dichter bij huis dan? Ruim 11 uur verwijderd van al het bekende in Nederland, wat levert dat je op? 

Veel, heel veel, zo bleek na de studiereis die de groep MPM- en MME-studenten maakte begin oktober 2016. 

Door de samenwerking die TIAS heeft met de Universiteit van Stellenbosch is een mooi en afwisselend programma tot stand gekomen. Een combinatie van colleges in de ochtenden, maar vooral veel bezoeken aan het échte werk: de praktijk. Een land met een nog erg jonge democratie (1994) die er alles aan doet de publieke problemen ontstaan in het apartheid regime te dichten. Ze leggen de lat voor zichzelf daarbij erg hoog, en formuleren hun doelen met woorden als ‘The best’, ‘Excellent’ etc. Ze mikken op ogenschijnlijk onmogelijk haalbare doelen, maar hebben passie en willen zelfverzekerdheid uitstralen. ‘Fake it till you make it’ is het credo. Begrijpelijk voor een land dat zich uit een schier onmogelijke positie heeft weten te transformeren naar een liberale rechtstaat met de beste Grondwet van de wereld. Ze geven niet op, of zoals een ex-politiek gedetineerde op Robbeneiland op een zeer aangrijpende wijze samenvatte: ‘Ze kunnen je alles afnemen behalve je wil!’. ‘Door voor mezelf te blijven herhalen dat ik een vrijheidsstrijder ben en doe wat ik moet doen, is mijn wil niet gebroken. En een sterke wil is nodig om dit land te transformeren’.  Een land met veel tegenstrijdigheden die je als deelnemer alle kanten op laten slingeren: tussen hoop en wanhoop, tussen vreugde en verdriet en tussen geloof en de harde realiteit. De omvang van de problematiek is zo immens dat er simpelweg geen ‘easy answers’ lijken te bestaan. We moeten daarom ook niet pretenderen dat wij de oplossing kunnen brengen vanuit onze Westerse context. Als de oplossing simpel was, was hij al bedacht. De oplossing richt zich ook niet op één probleem maar een complex samenstel van problemen die niet successievelijk, maar integraal en vooral gezamenlijk moeten worden aangepakt. Of zoals het Afrikaanse spreekwoord zegt:  ‘Wisdom is like a Baobab tree; no one individual can embrace it’. Nelson Mandela verwoordt het als volgt: ‘After climbing a great hill, one finds that there are many more hills to climb’.

Besturen met beperkte middelen

Maar toch, kijkend door je oogharen zijn er ook overeenkomsten te vinden op publieke uitdagingen die wij ook kennen: Hoe balanceer je tussen preventief en acuut handelen? Hoe bestuur je met beperkte middelen en een (ogenschijnlijk) oneindige vraag? Hoe creëer je gelijke toegankelijkheid tot onderwijs, zorg, wonen en veiligheid? Ook wij redeneerden en redeneren nog vaak vanuit de systeemwereld in plaats van de leefwereld. Ook wij maken vaak meer beleid dan uitvoering en verzanden nog vaak in bureaucratie en regeldrift. Allemaal overeenkomsten die tegelijkertijd ver afstaan van het basisniveau waar we in de Westerse context in werken: leerlingen die drie uur moeten reizen om op school te komen, zonder ontbijt en zonder enige studiebegeleiding van ouders en omgeving. Sociale nieuwbouwprojecten van 1.200 woningen met 400.000 gezinnen op een wachtlijst die dagelijks nog groeit. Het lijkt een onmogelijke publieke opgave. 

Oneindige positiviteit

De bezoeken aan diverse scholen (scholen voor voortgezet onderwijs, scholen voor middelbaar beroepsonderwijs, et cetera), een universitair ziekenhuis, een gemeente en een NGO (non-governmental organization) lieten zien dat er een oneindige positiviteit aanwezig is bij betrokkenen die wél die kleine verschillen durven te maken. En die ondanks besturen die muren om zich heen bouwen, ondanks corruptie en het negeren van rechterlijke beslissingen, de innerlijke “public drive” hebben om de regio en het land er bovenop te willen helpen met de belangrijkste factor: de mens. Het besturen met zoveel tegenstrijdigheden maakte diepe indruk en relativeert tegelijkertijd de complexiteit van problemen in jouw eigen (werk)context. 

Regenboognatie

Een reis vol tegenstellingen. Een reis die ons langs de golven van de Atlantische Oceaan het vreselijke contrast liet zien tussen golfplaten en golfbanen, tussen de uitgestrekte wijnvelden met het ‘La dolce vita’ van Fellini en ‘The grapes of wrath’ van Steinbeck. Geen land ter wereld met een groter verschil tussen arm en rijk. Een regenboognatie gehuld in mist als het tafelkleed op de Tafelberg; vanwaar een helder beeld alleen maar mogelijk is als de mist is opgetrokken. Een reis die je verward achterlaat en je persoonlijk leiderschap flink opschudt. Een reis die ook buiten de colleges en werkbezoeken, onder genot van een goed glas Zuid-Afrikaanse wijn, de discussies over publiek leiderschap bleven aanwakkeren in de groep. Een reis die ons ook confronteerde met onze Westerse normen toen een leerling van de Malibu High School ons vroeg: ‘Klopt het dat jullie in Nederland jullie opa’s en oma’s wegstoppen in aparte huizen…….?’ Een reis die je als persoon en publiek leider vormt!  

Dit artikel is een co-productie van Danny Schuurmans (Catharina Ziekenhuis), Eric Kerckaert (Scalda), Ton Donders (Gemeente Leudal) en Ben Beesems (Gymnasium Juvenaat - SKVOB e.o.).

Haal uw master bij de beste academische masteropleider van Nederland!

In de Master of Public Management & Non-Profit Management reiken we u nieuwe kennis en nieuwe, concrete vaardigheden aan. U ontwikkelt een visie op de uitdagingen van uw organisatie vanuit meerdere invalshoeken. En u leert deze uitdagingen te beoordelen en aan te pakken vanuit de opgedane kennis.

Lees meer over deze Master