Onderzoeksprojecten GovernanceLAB

Regionale sturingsnetwerken in het onderwijs

Prof.dr. Sietske Waslander, prof.dr. Edith Hooge en dr. Henno Theisens doen onderzoek naar regionale sturingsnetwerken. Dat zijn netwerken van organisaties die met elkaar samenwerken om oplossingen te zoeken die verder reiken dan hun eigen invloed. Onderwijsinstellingen participeren volop in die netwerken. 

Regionale sturingsnetwerken roepen ook veel vragen op. Te beginnen bij de vraag: wat is ‘de regio’ eigenlijk? Zit de crux in het schaalniveau, ergens tussen landelijk en lokaal? Of gaat het vooral om nabijheid in een specifiek, geografisch gebied? Hoe functioneren regionale sturingsnetwerken in de praktijk eigenlijk? En de hamvraag: kunnen die netwerken die lastige problemen dan wel oplossen?

Met het onderzoek 'Sturen met ruimte’ zoeken zij een antwoord op die vragen. Het onderzoek bestaat uit drie projecten die we achter elkaar uitvoeren. Het onderzoek start in april 2021 en duurt vier jaar.

Female board index

De Nederlandse Female Board Index© is een jaarlijks overzicht van vrouwelijke bestuurders en commissarissen bij Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. De publicatie is het resultaat van onderzoek van Prof. Dr. Mijntje Lückerath-Rovers (TIAS School for Business and Society).

Lees hier de laatste resultaten van de Female Board Index

Nationaal Commissarissen Onderzoek

Het Nationaal Commissarissen Onderzoek wordt jaarlijks uitgevoerd. In de afgelopen jaren heeft het onderzoek tot meerdere publicaties geleid en heeft het bijgedragen aan het debat rondom bestuur en toezicht in verschillende sectoren. Een paar honderd commissarissen en toezichthouders in deze sectoren, waaronder beursvennootschappen, familiebedrijven, zorginstellingen, woningcorporaties et cetera, doen jaarlijks mee en vergroten daarmee onze kennis van het gevoerde toezicht.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door Prof. Dr. Mijntje Lückerath-Rovers (TIAS) en Prof. Dr. Auke de Bos RA (Erasmus Universiteit Rotterdam).

Lees hier de laatste resultaten van het Nationaal Commissarissen Onderzoek

Samenwerking en innovatie in het MKB

 

Vergeleken met grote organisaties hebben ondernemers in het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) minder mogelijkheden voor het komen tot innovaties. Het aangaan van samenwerkingsverbanden kan hen daarbij helpen. Hoe die samenwerkingsverbanden er precies uitzien en onder welke omstandigheden zij tot innovaties leidt, is het kernthema van het kenniscentrum ICOON (Innoveren, COöpereren en ONdernemen). Binnen het kenniscentrum wordt dit thema bestudeerd aan de hand van verschillende deelonderzoeken, waaronder twee promotieonderzoeken en drie deelonderzoeken naar innovaties in de zorg, personeelsbeleid en diensten. Het onderzoek bij ICOON vindt plaats onder leiding van Prof. Dr. Ferry Koster (TIAS/Erasmus Universiteit Rotterdam) die de leerstoel Innovatieve Samenwerking bij Van Spaendonck bekleedt. De promotieonderzoeken worden uitgevoerd door Drs. Ivan Pouwels en Drs. Denise van Bemmel.

Van Spaendonck introduceerde ook de MKB Banenmonitor. Deze monitor, gebaseerd op een grote hoeveelheid salarisdata, geeft een uniek inzicht in de ontwikkeling van de werkgelegenheid in het MKB. Ferry Koster is nauw betrokken bij de analyse van de gegevens van de monitor. Op de website van Van Spaendonck MKB Banenmonitor  wordt ieder kwartaal een update geplaatst en daarnaast kunnen overzichten per regio en per branche worden verkregen.

Analyse beleidsdiscussie en –ontwikkeling Passend onderwijs

Onder leiding van Prof. Dr. Sietske Waslander wordt bij TIAS een beleidsanalyse uitgevoerd als onderdeel van de Evaluatie Passend onderwijs. 
De afgelopen jaren is het beleid rond Passend onderwijs herhaaldelijk en op belangrijke onderdelen gewijzigd. Met de inwerkingtreding van de Wet Passend onderwijs in augustus 2014, staat de beleidsdiscussie en -ontwikkeling natuurlijk niet stil. Bovendien is het realiseren van de doelen van Passend onderwijs mede afhankelijk van het gevoerde beleid in aanpalende dossiers, zoals het kwaliteitsbeleid en decentralisaties in het sociale domein. Het onderzoek volgt de beleidsdiscussie en –ontwikkeling systematisch, zowel in de politiek als in de pers. 

Het onderzoek wordt gefinancierd door de NRO. Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u de website raadplegen: www.evaluatiepassendonderwijs.nl

Promotieonderzoek: Werving en selectie van leidinggevenden/bestuurders

Binnen de Vanderkruijs leerstoel 'Leiderschap in maatschappelijke ondernemingen' wordt bij het GovernanceLAB promotieonderzoek uitgevoerd over de werving en selectie van leidinggevenden/ bestuurders binnen deze organisaties. Op 2 juli 2019 promoveerde Drs. Morris Oosterling op het onderwerp ‘selectie van topmanagers in non-profitorganisaties’.  Zijn promotoren zijn Prof. Dr. Theo Camps (TIAS), Vanderkruijsleerstoelhouder en Prof. Dr. Marc Vermeulen.

In drie deelonderzoeken behandelt Morris Oosterling achtereenvolgens de veranderende eisen aan de leiding van maatschappelijke ondernemingen, de bepalende factoren in het proces van werving en selectie en de vraag op hoe verschillende gremia in deze organisaties bepaalde karakteristieken van bestuurders beoordelen. Naast dit promotieonderzoek is Morris Oosterling actief als toezichthouder, betrokken bij denktank Onderwijslab en zelfstandig onderzoeker in het onderwijs.

Promotieonderzoek: Persoonlijke eigenschappen van CEO’s en prestaties van banken

Zijn persoonlijke karakteristieken van een CEO (bijv. narcisme, afkomst, opleiding) en governance factoren (bijv. prestatiebeloning van de CEO en eigenschappen van de Raad van Commissarissen) van invloed op de prestaties van een onderneming? Deze vraag wordt in het promotieonderzoek Essays on Finance: Drivers of Bank Performance and The International Cost of Equity van Joris van Toor MSc geanalyseerd voor de bancaire sector in de VS en Europa. Voor de VS analyseert hij dergelijke verschillen tussen banken die tijdens de financiële crisis wel steun nodig hadden of failliet gingen versus banken die op eigen de kracht de crisis zijn doorgekomen.

Ook onderzoekt hij voor de VS en Europa of de prestaties van banken vóór de financiële crisis van invloed zijn op de aandelenrendementen tijdens en na de crisis. Ten slotte bekijkt hij voor een grote Europese bank wat de invloed is van de eigenschappen van de lokale CEO en de kwaliteit van de lokale Raad van Commissarissen op de prestaties van de bank. Prof. Dr. Kees Cools is de promotor van Joris van Toor. 

Reflectie op governance- en organisatiemodel Rabobank

Het GovernanceLAB van TIAS is een meerjarige samenwerkingsproject aangegaan met de Rabobank. Het eerste deel van dit project betreft een reflectie op het huidige governance- en organisatiemodel van de Rabobank. In de komende jaren is het GovernanceLAB betrokken bij het monitoren van een nieuw implementatiemodel voor de governancestructuur van de Rabobank. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Prof. Dr. Mijntje Luckerath (projectleider) en Prof. Dr. Erik van de Loo. 

Kennisgroep Excellent Onderwijs

Binnen de Kennisgroep Excellent Onderwijs werken scholen in clusters samen aan het bevorderen van een lerende en onderzoekende houding bij bestuurders, docenten, staf en schoolleiders om via professioneel handelen en denken tot duurzame verbetering en vernieuwing van onderwijs te komen. Dit gebeurt door co-creatie binnen wetenschappelijke praktijkgerichte onderzoeksprojecten en door middel van kennisoverdracht en disseminatie. Parallel aan deze activiteiten op schoolniveau zijn er meerdere leergemeenschappen gevormd. Er is een leergemeenschap van schoolbestuurders, onder leiding van Prof. Dr. Edith Hooge en met medewerking van Dr. Margriet van der Sluis. Margriet van der Sluis is ook betrokken bij de leergemeenschap van schoolleiders, onder leiding van Dr. Danielle Verschuren.

Zicht op sturingsdynamiek

Naast onderwijsbesturen met veel autonomie, kent het Nederlandse onderwijsstelsel een groot aantal organisaties die tussen het centrale niveau van het Rijk en het decentrale niveau van de onderwijsbesturen functioneren. Hoe werkt sturing in een dergelijk complex stelsel? Een multidisciplinair team deed hier onderzoek naar. Het verzamelde ruim 160 documenten en interviewde zeker 200 mensen in het voortgezet en middelbaar onderwijs, onder wie veel leraren. De leiding van het onderzoek is in handen van Prof. Dr. Sietske Waslander (TIAS) en Prof. Dr. Edith Hooge (TIAS). Zie voor meer informatie Onderzoek: Zicht op sturingsdynamiek.

Passend onderwijs vraagt om supergovernance

Goed bestuur van samenwerkingsverbanden passend onderwijs vraagt om ‘supergovernance’. Dat stellen onderzoekers van TIAS School for Business and Society en adviesbureau BMC Advies in een vlugschrift dat werd gepubliceerd in maart 2016. De onderzoekers scheppen een richtinggevend kader voor het besturen van deze relatief jonge onderwijsorganisaties. Het vlugschrift is gebaseerd op de uitwisseling van praktijken en ervaringen binnen een ontwikkelgroep, opgezet door TIAS en BMC Advies. Twintig schoolbestuurders en bestuurders en directeuren van samenwerkingsverbanden hebben in het najaar van 2015 en voorjaar van 2016 deelgenomen aan deze uitwisselingen. 

Het vlugschrift is geschreven door Prof. Dr. Edith Hooge (TIAS), Sietske Hendriks MSc (BMC Advies), Eva Buwalda-Groeneweg MA (TIAS) en Marieke Dekkers (SWV Koers VO en cum laude afgestudeerd MME-student bij TIAS). 

Hooge, E.H., Hendriks, S., Buwalda-Groeneweg, E. & Dekkers, M. (2016). Passend onderwijs vraag om supergovernance. Vlugschrift governance van samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Tilburg: TIAS School for Business and Society.

Bestuurlijk vermogen van schoolbesturen in het primair onderwijs

Bestuurders die mensen verbinden en hen inhoudelijk op één lijn weten te krijgen, kunnen adequater sturen op de onderwijskwaliteit van scholen. Het ondersteunen van schooldirecteuren is daarbij de ‘gouden knop om goede sturing van onderwijskwaliteit te realiseren’, stelt hoogleraar onderwijsbestuur Edith Hooge op basis van een onderzoek over het bestuurlijk vermogen van schoolbesturen in het primair onderwijs. In dit onderzoek is het concept bestuurlijk vermogen onderzocht met behulp van sociaal kapitaal theorie, door schoolbesturen op te vatten als sociale netwerken. Met behulp van sociale netwerkanalyse en multilevel-analyse is nagegaan of en hoe bestuurlijk vermogen van invloed is op sturing van onderwijskwaliteit.

Dit onderzoek is uitgevoerd door Prof. Dr. Edith Hooge (TIAS), Selma Janssen MSc (BMC), Karin van Look MSc (Universiteit Utrecht), Dr. Nienke Moolenaar (Universiteit Utrecht) en Prof. Dr. Peter Sleegers (Universiteit Twente). Het onderzoek werd gefinancierd door de ProBO (voorheen BOPO), de beleidsgerichte programmaraad van het NRO. Het maakt deel uit van een groter NRO-onderzoeksproject ‘Ongemak van Autonomie: Sturen van onderwijskwaliteit in het primair onderwijs’.

Hooge, E.H., Janssen, S.K., Look, van K., Moolenaar, N. & Sleegers, P. (2015). Bestuurlijk vermogen in het primair onderwijs. Mensen verbinden en inhoudelijk op een lijn krijgen om adequaat te sturen op onderwijskwaliteit.

Bijlagen

De excellente docent

In september 2013 is bij Onderwijsgroep Tilburg het programma ‘De excellente docent’ van start gegaan. Dit tweejarige opleidingsprogramma voor docenten van verschillende opleidingen en scholen van Onderwijsgroep Tilburg, is gericht op professionalisering van docenten. Het programma bestaat uit enerzijds op de individuele docent toegesneden leer- en ontwikkeldoelen en anderzijds als collectieve leergroep. Binnen het GovernanceLAB van TIAS is gedurende het programma een monitoringsonderzoek uitgevoerd, om de gepercipieerde toegevoegde waarde van het programma te kunnen vaststellen, zowel voor de individuele deelnemende docent, als voor de onderwijsorganisatie als geheel. De eindrapportage is in november 2015 gepresenteerd aan de programmacommissie en de deelnemende docenten. 

Het onderzoek werd uitgevoerd door Prof. Dr. Edith Hooge (TIAS) en Eva Buwalda-Groeneweg MA (TIAS).

Strategische keuzes van woningcorporaties in een veranderend krachtenveld

 

Welke strategische keuzes maken woningcorporaties voor de periode 2015-2020 als gevolg van recente veranderingen in hun krachtenveld? Deze vraag stond centraal in de laatste fase van een meerjarig onderzoeksprogramma over de toekomst van woningcorporaties, dat is uitgevoerd door Prof. Dr. Cor van Montfort, Dr. Martin Schulz en Eva Buwalda-Groeneweg MA (TIAS School for Business and Society) in samenwerking met Aedes. Uit het onderzoek bleek dat beschikbaarheid, betaalbaarheid en financiële continuïteit de komende jaren centraal staan in de strategische overwegingen van woningcorporaties. Corporaties voelen zich gedwongen om keuzes te maken in de missie van hun organisatie, in het bijzonder door ontwikkelingen vanuit beleid en wetgeving (zoals de verhuurdersheffing, de kerntakendiscussie, huurverhogingen en het scheiden van commercieel en maatschappelijk vastgoed). Tegen deze achtergrond wordt samenwerking in een netwerk van verschillende publieke en private partijen nog belangrijker dan voorheen. De woningcorporatie kan binnen dit netwerk als initiatiefnemer en regisseur optreden, zonder daarbij zelf alle verantwoordelijkheid op zich te nemen. De onderzoekers pleiten in dit verband voor het ‘maatschappelijk ondernemen 2.0’.  

Het volledige onderzoek

Montfort, C.J., Schulz, M. & Buwalda-Groeneweg, E.Y. (2015). Van meedeinen naar koers zetten. Strategische keuzes van woningcorporaties in een veranderend krachtenveld. Tilburg: TIAS School for Business and Society. (PDF)

Bestuurders van VO-scholen kunnen veel van elkaar leren

 

Collegiale bestuurlijke visitatie biedt goede mogelijkheden voor bestuurders van VO-scholen om zich verder te professionaliseren. Zij kunnen systematisch leren van de eigen praktijk met hulp van de 'vreemde ogen' van collega-bestuurders. TIAS-hoogleraar Edith Hooge deed samen met collega Hartger Wassink (De Professionale Dialoog) onderzoek voor de VO-Academie naar optimale condities voor collegiale bestuurlijke visitatie in het voortgezet onderwijs. De VO-academie werkt het idee van collegiale bestuurlijke visitatie nu verder uit in samenwerking met de bestuurders uit de sector.

Het volledige onderzoek

Hooge, E.H. & Wassink, H. (2015). Leren van besturen. Collegiale bestuurlijke visitatie in het voortgezet onderwijs. Tilburg/Nijmegen: TIAS School for Business and Society/De Professionele Dialoog. (PDF)

Nieuwe toetreders in het onderwijs

In voorbereiding op nieuw beleid van Staatssecretaris van Onderwijs Sander Dekker deden Prof. Dr. Sietske Waslander (TIAS) en Prof. Dr. Edith Hooge (TIAS) een internationaal vergelijkend onderzoek naar de oprichting van nieuwe scholen in lokale onderwijsmarkten. Belangrijke factoren bij het maken van onderwijsbeleid zijn: regels voor het oprichten en sluiten van scholen; regels en financiering van huisvesting; of voor nieuwe scholen dezelfde of juist andere regels gelden; en of scholen direct of indirect leerlingen kunnen selecteren. Het hangt van de combinatie van al deze factoren af welke effecten 'meer ruimte voor nieuwe scholen' hebben.

Dekker pleit voor 'Meer ruimte voor nieuwe scholen'. In Nederland worden de laatste decennia maar weinig nieuwe scholen voor basis- en voortgezet onderwijs opgericht. Als er al nieuwe scholen ontstaan, is dat vaak in nieuwbouwwijken. Dekker wil daar nu verandering in aanbrengen om 'vraag en aanbod' beter op elkaar af te stemmen.

De voorstudie van Waslander en Hooge baseert zich op een breed scala aan wetenschappelijk onderzoek en onderzochte ervaringen met friskolor in Zweden, free schools in Engeland, charter schools in Texas, en nieuwe scholen in New Orleans na de verwoestingen die orkaan Katrina achterliet. Ondanks de substantiële onderlinge verschillen, is een aantal lessen te trekken voor Nederland.

Het volledige onderzoek

Hooge, E.H. & Waslander, S. (2015). Nieuwe toetreders in het onderwijs. Voorstudie op basis van wetenschappelijk onderwijs. Tilburg: TIAS School for Business and Society. (PDF)

Hervorming sociaal domein brengt forse risico’s met zich mee

Het sociaal domein wordt ingrijpend hervormd. De maatschappelijke ondersteuning van kwetsbare groepen en de jeugdhulp vallen voortaan onder de gemeenten. Dit biedt grote kansen tot verbetering maar brengt ook forse risico’s met zich mee, zoals elders in Europa al is gebleken. Hier bleek dat gemeenten soms de kwaliteit van de hulp en zorg niet op niveau houden. Ook lukt het vaak niet om de kloof tussen de lokale en de gespecialiseerde zorg te overbruggen.
In het Nederlandse situatie moet de transformatie de rol van burgers versterken en leiden tot een verschuiving van intensieve naar preventieve vormen van ondersteuningen hulp. Dit is een vergaande ambitie. In het boek ‘Steunende stelsels’ van Dr. Pieterjan van Delden wordt beschreven dat dit alleen kan lukken door drie centrale opgaven als ijkpunt te nemen: uitbouwen van sociale netwerken van burgers, creëren van een markante lokale ondersteuningsstructuur en samenhang brengen in het totale aanbod. 

Dr. Pieterjan van Delden is organisatieadviseur bij Andersson Elffers Felix (AEF) en Research Fellow bij TIAS School for Business and Society. Hij promoveerde in 2009 op het onderwerp Samenwerking in de publieke dienstverlening. In zijn werk houdt hij zich bezig met decentralisaties in het sociaal domein, waarover dit boek een kritische reflectie geeft. 

Het volledige onderzoek

Delden, P. (2014). Steunend stelsel. Transformatie van het sociaal domein. Amsterdam: Van Gennep. (Meer informatie)

Intern toezicht moet signaleren zonder te interveniëren

Op verzoek van Verus (vereniging voor christelijk onderwijs) onderzocht Prof. Dr. Ir. Rienk Goodijk de omgang van bestuur en intern toezicht met stakeholders, zoals bijvoorbeeld de medezeggenschapsraad of de ouders. Dit was een van vier onderzoeken in het kader van ‘good governance’ in het christelijk onderwijs. Het onderhouden van goede relaties met interne en externe belanghebbenden van een school is een belangrijke taak van bestuurders, intern toezichthouders van scholen en schoolorganisaties. Maar intern toezichthouders hebben daarbij een andere rol dan de bestuurders: zij zien er met name op toe dat hun bestuurder een goed stakeholderbeleid ontwikkelt. De taak van de intern toezichthouder in het netwerk van stakeholders van onderwijsinstellingen, is te signaleren zonder te interveniëren, aldus Rienk Goodijk.

Het volledige onderzoek

Goodijk, R. (2014). Strategisch partnerschap gestalte geven. De relatie tussen bestuur en toezicht binnen onderwijsinstellingen. Woerden: Verus. (PDF)

Samenwerking schoolbestuur en gemeente noodzakelijk voor betere onderwijskwaliteit

Samenwerking tussen schoolbesturen en gemeente is een noodzakelijke voorwaarde voor stedelijke sturing van onderwijskwaliteit. Hoogleraar Edith Hooge (TIAS) presenteerde de resultaten van haar onderzoek waarin de Rotterdamse aanpak Beter Presteren wordt vergeleken met stedelijke programma's voor onderwijsverbetering in Almere en Amsterdam. Het rapport is gepresenteerd op donderdag 5 juni 2014 op de eindconferentie van het Rotterdamse programma Beter Presteren.

Het volledige onderzoek

Hooge, E., Hendriks, S. & Meuleners, N. (2014). Leren van Beter Presteren. Stedelijk sturen van onderwijskwaliteit. Rotterdam: Beter Presteren i.s.m. BMC Advies en TIAS School for Business and Society. (PDF)

Omgevingsanalyse: woningcorporaties vergeleken met onderwijs en zorg

Prof. Dr. Cor van Montfort, Eva Buwalda-Groeneweg MA en Prof. Dr. Ir. Rienk Goodijk verrichtten in opdracht van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties een omgevingsanalyse van de sectoren onderwijs en zorg ten opzichte van de woningcorporaties. De sectorvergelijking had als doel de woningcorporatiesector in een breder perspectief te kunnen plaatsen. Immers, in de verschillende sectoren kan sprake zijn van vergelijkbare problemen en (mogelijke) oplossingen. De omgevingsanalyse bestaat uit een feitelijk, een analytisch en een reflectief onderdeel. 

Het volledige onderzoek

Montfort, C.J., Buwalda-Groeneweg, E.Y. & Goodijk, R. (2014). Omgevingsanalyse: woningcorporaties vergeleken met onderwijs en zorg. Onderzoek in opdracht van de Parlementaire Enquêtecommissie Woningcorporaties. Tilburg. (Meer informatie)

Mogelijke toekomsten van de sociale huisvesting in Nederland

In samenwerking met Aedes vond bij TIAS onder leiding van Prof. Dr. Cor van Montfort een meerjarig onderzoeksprogramma plaats over de toekomst van woningcorporaties. In het najaar van 2011 en het voorjaar van 2012 is onderzoek verricht naar beleidsalternatieven voor de corporatiesector. Dat resulteerde in de tussentijdse rapportage ‘Publieke meerwaarde in tijden van crisis en krimp’ (2011). Een bewerking van deze tussenrapportage is als essay opgenomen in de bundel ‘Voorbij de waan van de dag: over mogelijke toekomsten van de sociale huisvesting in Nederland’ (2014) die het resultaat was van onder andere een scenariostudie tussen najaar 2012 en voorjaar 2014.

Het volledige onderzoek

Montfort, C. van, Schulz, M., Metze, T., Van de Wijdeven, T. Brandsen, T., Helderman, J.-K. & Frankowski, A. (2014). Voorbij de waan van de dag: Over mogelijke toekomsten voor de sociale huisvesting in Nederland. Tilburg: TiasNimbas Business School. (PDF)