Wat als we het Nationaal Programma Onderwijs omdenken?
Nu na een jaar pandemie de maatschappelijke schade steeds duidelijkere vormen aan begint te nemen, komt de regering met miljarden over de brug. Onder de noemer Nationaal Programma Onderwijs gaat daarvan 8,5miljard euro naar het onderwijs. Dat is belangrijk en heel goed nieuws! Er is echter een belangrijke kanttekening.
Het Nationaal Programma Onderwijs is opgezet als een korte termijn herstelprogramma. Dat gaat niet werken. Juist nu dient de kans zich aan om het onderwijs te verbeteren in plaats van alleen maar te herstellen.
De echte crisis moet nog komen
Toch is het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) goed nieuws omdat het leerlingen, studenten, leerkrachten en docenten lucht geeft. Bovendien, en ook dat is belangrijk, het erkent dat kinderen en jongeren, leerlingen en studenten, docenten, begeleiders, ondersteuners, schoolleiders en bestuurders heel veel voor de kiezen krijgen. Een onbekend deel van hen staat langdurig op ‘standje overleven’. Een zorg is dat als de druk hopelijk straks iets afneemt, mensen af moeten haken omdat ze meer opgebrand blijken dan (zelf) gedacht. Het moet ons niet verbazen als de echte crisis in het onderwijs nog moet komen. Het onderstreept nog eens dat de pandemie en de effecten van de maatregelen om het virus te bedwingen, nog lang niet voorbij zijn. Het NPO gaat daar zeker bij helpen. Mits al dat geld verstandig wordt besteed.
Uitvergroting van problemen in het onderwijs
Wat we tot nu toe kunnen constateren is dat de coronacrisis de bestaande problemen in het onderwijs uitvergroot. De Onderwijsraad signaleerde voorafgaand aan de crisis in 2019 al drie grote knelpunten in het Nederlandse onderwijsstelsel:
- Segregatie en ongelijke onderwijskansen; jongeren uit verschillende groepen komen elkaar niet meer vanzelfsprekend tegen.
- Breukvlakken op de overgangen tussen onderwijssectoren, zoals tussen primair en voortgezet onderwijs, maar ook die tussen voortgezet en middelbaar beroeps, hoger beroeps- en universitair onderwijs.
- Permanente educatie heeft geen plek in het publiek bekostigde onderwijsstelsel.
Een jaar later kan niemand meer om bovengenoemde 3 structurele problemen heen: voor iedereen zijn deze knelpunten genadeloos zichtbaar geworden. Daarmee ontstaat de komende tijd een bijzondere ‘window of opportunity’. Ook omdat er politiek en maatschappelijk grote bereidheid is om er iets aan te doen en er maar liefst 8,5 miljard euro extra geld beschikbaar komt.
Korte termijn denken van het NPO
Helaas sluit de inhoud van het NPO niet aan bij de kans die zich nu aandient. Het plan ademt in alles korte termijn denken: leerlingen en studenten hebben vertraging opgelopen, dat moeten ze in kunnen halen, probleem opgelost. Maar dat is een onrealistische weergave van de opdracht waar we voor staan. Er is niemand die op dit moment weet wat deze ongekende crisis met kinderen en jongeren doet, op de korte en op de langere termijn. Los daarvan: van jongeren wordt nu al een jaar een enorme solidariteit met de oudere generaties gevraagd. Terwijl ze zelf nauwelijks hinder ondervinden van het virus zelf, hebben de coronamaatregelen juist voor hen belangrijke onderdelen van hun leven op de pauzeknop gezet. Bovendien, al die miljarden die nu links en rechts voorbij vliegen, moeten op enige moment weer bij elkaar verdiend worden. Jongeren krijgen op deze manier van de oudere generaties een grote hypotheek op de toekomst. En dan hebben we het nog niet eens over de klimaatcrisis. Daar moet iets tegenover staan, al was het maar uit solidariteit.
Tijd voor een onderwijsverbeterprogramma
Waarom niet van het NPO een verbeterprogramma maken? Dat kan als onderwijsinstellingen, besturen en sectoren de focus leggen op de drie eerder genoemde grote knelpunten in het onderwijs. De knelpunten hebben een gemene deler, en dat is tijd. Tijd voor alle jongeren om hun volle potentieel te ontwikkelen; tijd om talenten te ontdekken voordat een keuze leidt tot een leerroute waar moeilijk meer vanaf te komen is, en tijd om leren en werken af te wisselen en te combineren over de hele levensloop.
Kansen genoeg voor structurele maatregelen
Laten we hopen dat het NPO de basis wordt voor meer structurele maatregelen en investeringen. Er volgt nog een Tweede Kamerdebat, er wordt een wetenschappelijke commissie samengesteld, én er komen verkiezingen en een kabinetsformatie. Allemaal kansen om het korte termijn herstelprogramma om te denken naar een lange termijn verbeterprogramma.
Denk jij ook liever in lange termijn onderwijsverbeteringen?
In de TIAS-opleiding Master of Management in Education kun je je verder ontwikkelen op het gebied van beleid, bestuur, organisatie en leiderschap in het onderwijs. De colleges bieden inspirerende theoretische denkkaders gebaseerd op actueel wetenschappelijk onderzoek. Daarmee kun je je visie op onderwijsverbeteringen verder vormgeven en vertalen naar de praktijk van jouw onderwijsorganisatie.
Download brochure »
Toekomstbestendig Onderwijsbestuur
Ben jij bestuurder in het onderwijs en wil jij jezelf ontwikkelen tot een expert waarvan de kennis, houding en vaardigheden passen bij de opgaven waar de onderwijsorganisatie voor staat? Het Advanced Program Toekomstbestendig Onderwijsbestuur is een exclusief professionaliseringsprogramma dat wetenschappelijke inzichten combineert met praktijkinzicht en ervaring voor onderwijsbestuurders.
Download brochure »