Succesvol veranderen? Kijk verder dan oorzaak-gevolg
Wij mensen ontwikkelen onszelf en de wereld om ons heen in razend tempo. Maar de effecten zijn lang niet allemaal positief. Denk maar aan de gevolgen van onze CO2-uitstoot op het klimaat. Wil je negatieve effecten van veranderprocessen in jouw organisatie of sector voorkomen? Ontdek hoe systeemdenken helpt om verder te kijken dan oorzaak-gevolg en veranderingen vooraf in context te plaatsen.
Met systeemdynamica kun je ontwikkelingen binnen een organisatie, een sector of een samenleving in hun context bestuderen en in kaart brengen. Je leert om de omgeving waarin die ontwikkelingen plaatsvinden te zien als een complex systeem, waarin allerlei fenomenen met elkaar verbonden zijn. Met zogeheten systeemdiagrammen maak je de relaties tussen die fenomenen inzichtelijk. Daardoor zie je:
1. onderlinge verbanden in plaats van een lineaire opeenvolging van oorzaak en gevolg;
2. processen van verandering in plaats van momentopnames.
Oorzaak-gevolg is te simpel
Systeemdenken biedt dus een alternatief voor het meer statische oorzaak-gevolg denken. Dat kan ook van grote waarde zijn, maar voldoet in de complexe praktijk niet altijd. De volgende voorbeelden maken dat duidelijk.
• De KNVB dacht: als (oorzaak) we de voetbalwedstrijd stilleggen omdat er voorwerpen op het veld gegooid worden, dan (gevolg) leren supporters dat wel af.
• Een vader dacht: als ik mijn zoon overhoor voor Frans, dan worden zijn resultaten wel beter.
• Het management van een kinderdagverblijf dacht: als we ouders die hun kinderen te laat ophalen een kleine boete geven, dan zijn ze in het vervolg zonder twijfel op tijd.
In deze voorbeelden gaan mensen kleinere of grotere problemen te lijf op basis van als-dan-redeneringen. Maar dat oorzaak-gevolg denken blijkt tekort te schieten in complexe situaties. Want wat gebeurde er in de praktijk?
• Supporters grepen hun kans om een wedstrijd stil te laten leggen door voorwerpen op het veld te gooien. Het probleem werd alleen maar groter.
• De vader leerde zijn kind afhankelijk van hem te zijn. Het overhoren creëerde een nieuw en groter probleem, zonder het oorspronkelijke probleem op te lossen. De vader deed aan symptoombestrijding.
• Het kinderdagverblijf zag een toenemend aantal ouders te laat komen. Zij konden het sociale en morele ongemak van te laat komen afkopen voor een te laag geldbedrag.
Escalatie en nieuwe problemen voorkomen
In alle voorgaande gevallen dacht de ‘probleemoplosser’ te simpel. Deze situaties kun je vermijden als je leert denken in systemen en die zichtbaar maakt. Zo voorkom je dat je het probleem juist erger maakt (denk aan de supporters en het toenemende aantal ouders dat te laat kwam) of dat je zelfs nieuwe problemen creëert (afhankelijkheid na bijles Frans).
Whitepaper systeemdenken
Heb je in jouw organisatie of sector te maken met problemen die onoplosbaar lijken of zelfs steeds erger worden? En wil je ontdekken hoe systeemdenken je dan helpt om verder te kijken dan oorzaak-gevolg en interventies te ontwikkelen die wel werken? Download het whitepaper ‘Complexe problemen structureel oplossen’ van Roger Bougie, Associate Professor en Academic Director van de TIAS Executive Master of Management & Organization.
Download whitepaper