Wat een whisky ons leert over AI
In 2019 ging het Zweedse bedrijf Mackmyra de samenwerking aan met Microsoft om iets ongewoons te proberen: een whisky laten blenden door artificiële intelligentie. Geen meester-distilleerder met jaren ervaring, geen man met een neus die duizend aroma’s herkent, maar een algoritme dat duizenden receptcombinaties kon analyseren. De AI werd gevoed met data over bestaande whisky’s, klantvoorkeuren, verkoopcijfers, vattypes, rijpingstijden en smaakeigenschappen. Vervolgens stelde het recepten voor die nog nooit eerder geproefd waren — maar wel exact pasten bij wat mensen lekker vonden.
Resultaat buiten de fles: lef om te vernieuwen
Het resultaat? Een whisky die in blindproeverijen bijzonder hoog scoorde, en die kenners verbaasde door zijn complexiteit en evenwicht. Maar het echte verhaal zit niet in de fles. Het zit in het proces. Want Mackmyra deed iets wat veel leiders niet durven: ze vertrouwden een deel van hun kernidentiteit toe aan een machine. Ze lieten los wat hen jarenlang onderscheidde — vakmanschap, traditie, intuïtie — en experimenteerden met een ander type intelligentie.
AI als versneller van creativiteit
Dat vraagt lef. Zeker in een sector die zo sterk leunt op emotie, erfgoed en beleving. Maar het vraagt ook visie: het besef dat AI geen bedreiging hoeft te zijn voor menselijke creativiteit, maar een versneller kan zijn. Iets wat ons op ideeën brengt die we zelf niet durven of kunnen bedenken. Net zoals Kasparov ontdekte in het schaken, gaat het hier niet om vervangen, maar om verrijken.
Voor leiders die bezig zijn met strategie opent dit verhaal een interessante deur. Wat als AI niet alleen beslissingen versnelt, maar ook je creativiteit verbreedt? Wat als je met AI niet alleen beter analyseert, maar ook nieuwe richtingen verkent? In een wereld waarin snelheid, personalisatie en complexiteit steeds belangrijker worden, is het vermogen om verrassende, maar relevante keuzes te maken een strategisch voordeel.
Nieuwe mogelijkheden creëren zonder vaste uitkomst
Wat deze samenwerking extra boeiend maakt, is dat het experiment meer was dan een marketingstunt. Het project was ingebed in een reële bedrijfsambitie: de productontwikkeling versnellen zonder afbreuk te doen aan identiteit. In plaats van AI te gebruiken om bestaande recepten te optimaliseren, koos Mackmyra ervoor om volledig nieuwe mogelijkheden te laten ontstaan — op basis van data, maar zonder vooraf vastgelegde uitkomst. De creatie van AI:01, zoals de whisky werd genoemd, bracht het gesprek op gang in de hele sector. Sommigen verwierpen het idee als een gimmick, anderen waren gefascineerd door de resultaten. Voor Mackmyra was het niet zozeer de smaak die telde, maar de stap om anders te leren denken over hun vakgebied.
Synergie tussen mens en machine
De echte doorbraak lag in het mentale model: niet langer alleen vertrouwen op buikgevoel, maar ook op patroonherkenning die mensen simpelweg niet kunnen evenaren. De AI stelde combinaties voor die niemand ooit eerder had geprobeerd, en daagde zo de meesterblenders uit om uit hun routine te stappen. Die wisselwerking — tussen de vertrouwde intuïtie van de mens en de ongewone voorstellen van de machine — creëerde iets dat geen van beide partijen alleen had kunnen bereiken.
Het verhaal herinnert ons eraan dat strategische creativiteit niet altijd betekent dat je iets volledig nieuws moet verzinnen. Soms gaat het erom dat je jezelf dwingt om op een andere manier te kijken naar wat je al hebt. En precies daarin kan AI een rol spelen: als een lens waardoor je opnieuw leert kijken naar je data, je klanten, je producten — en je toekomst.
Zeven lessen uit een fles whisky:
1. Durf je kern los te laten — tijdelijk
Mackmyra gaf een AI toegang tot het hart van hun merk: smaak. Niet om dat definitief over te nemen, maar om het te bevragen. Ook in jouw organisatie zijn er heilige huisjes die je tijdelijk zou kunnen loslaten in een experiment. Durf het aan om AI toe te laten in je creatieproces, ook als het spannend voelt.
2. Voed je AI met goede data, niet met magie
De AI had geen smaakpapillen. Wat het had, was toegang tot duizenden datapunten over voorkeuren, vaten, en combinaties. Creativiteit met AI begint bij datakwaliteit. Verzamel en structureer systematisch je historiek, beslissingen en klantdata, zodat AI er iets mee kàn doen.
3. Laat AI verrassen, maar beslis zelf
De blend kwam van de machine, maar de goedkeuring lag bij de mensen. AI kan duizenden suggesties doen die buiten je denkraam vallen, maar het is aan jou om ze te herkennen, te selecteren en te finetunen. De echte waarde zit in de dialoog tussen wat jij kent en wat je niet zou verzinnen.
4. Zet AI in als sparringpartner voor vernieuwing
Gebruik AI niet alleen als analytisch gereedschap, maar als bron van inspiratie. Laat het scenario’s genereren, trends combineren, of productideeën voorstellen. Juist door AI als vreemd denkende collega te benaderen, kom je op nieuwe strategische paden.
5. Veranker het experiment — ook als het niet perfect is
De AI-whisky was niet bedoeld om de hele productie te vervangen. Het was een statement, een signaal: wij durven iets anders. Ook jouw organisatie kan strategische statements maken met AI, door het expliciet toe te passen op een zichtbaar, betekenisvol domein. Niet omdat het perfect moet zijn, maar omdat het richting toont.
6. Gebruik AI om je team uit te dagen
Mensen vallen vaak terug op gewoontes. Een AI die onverwachte voorstellen doet, kan helpen om blinde vlekken te doorbreken. Niet als vervanger, maar als spiegel. Laat AI een extra stem zijn in brainstorms of innovatieworkshops.
7. Toon leiderschap door experiment
Mackmyra had ook niets kunnen doen. Maar ze kozen ervoor om zich kwetsbaar op te stellen — en dat creëerde geloofwaardigheid. Als leider toon je richting niet alleen door plannen, maar ook door actie. Durf een zichtbaar AI-experiment te doen en neem je mensen mee in het leerproces.
Of je nu whisky maakt of strategie bouwt: de echte sprong zit niet in technologie, maar in mindset. Mackmyra liet zien dat traditie en AI geen vijanden hoeven te zijn. Ze kunnen samen een nieuwe blend maken, als je durft.
En jij? Laat jij AI al meedenken over je volgende strategische zet?
Benieuwd hoe jij jouw organisatie strategisch kunt versterken met AI?
