Waarom er over macht te weinig wordt gesproken

Macht en leiderschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het beheersen van het machtspel is in belangrijke mate van invloed op het succes van organisaties. Toch wordt er maar weinig over macht gesproken, zegt organisatiepsycholoog Oscar David, een kerndocent van het Senior Executive Program (SEP).

Beeld: © Nationale Beeldbank

Volgens David zijn er verschillende redenen waarom leiders en professionals te weinig stil staan bij de wijze waarop macht wordt beleefd.

1. Macht is een beladen begrip.
   Als er in Nederland over macht gesproken wordt, dan heeft het vaak de connotatie met machtsmisbruik. “Dat komt door onze cultuur. Het beeld dat macht oproept is onmiddellijk negatief”, zegt David. “De Europese cultuur heeft veel voorbeelden waar macht misbruikt werd, denk aan het nationaal socialisme, communisme of fascisme. Dat maakt praten over macht beladen en pijnlijk.”
   
   
2. We zijn niet opgeleid in omgaan met macht.

   Hoewel al vanaf de geboorte macht een rol speelt in het leven, worden we niet opgeleid in macht. “In het gezin wordt macht bepaald door moeder en vader, later op het schoolplein krijgen we er ook mee te maken. We worden er niet in opgeleid, maar we hebben er wel ervaring mee”, zegt David. Dat maakt het een ingewikkeld en niet voor de hand liggend onderwerp is.

3. Macht nivelleert als we het er over hebben.

   Het praten over macht kan de positie van de machtigen verzwakken, die zullen het dus niet over macht hebben. “En de mindermachtige zwengelt met zijn baas de discussie over macht niet snel aan, want in die positie zit hij niet. Macht houdt macht dus in stand”, zegt David. Een Chinese filosoof, Lao Tze, zei het al: ‘Wie macht wil behouden, zwijgt erover. 

4. Openlijk bespreken is lastig, want macht is instinct gedreven.
   Net als honger en seks is macht instinctgedreven. Net als bij dieren is het heersen en overheersen een mechanisme dat automatisch plaatsvindt. Dat maakt het lastig om macht openlijk te bespreken.
    
5. Macht is verslavend (biochemisch).
   Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat bij het uitoefenen van macht dopamine, adrenaline en testosteron vrijkomt. Dopamine zorgt voor een gelukszalig gevoel dat verslavend is. Adrenaline helpt alert te zijn en stelt hongergevoel uit.Testosteron geeft een gevoel van onoverwinnelijkheid en kracht. “In die combinatie zorgt macht ervoor dat het verslavend is. De uitdrukking ‘aan het pluche verslaafd’ klopt dus letterlijk. Die verslavende biochemische stoffen zorgen ervoor dat iemand die een machtspositie kwijtraakt, deze zal proberen te herwinnen. Als dat niet gebeurt, is er gevaar van een depressie”, zegt David.
   
   
6. Macht is verslavend (psychisch).
   Macht is niet alleen biochemisch verslavend, ook ons ego is verslaafd aan macht. De verklaring hiervoor  vinden we in de moderne psychologie, zegt David. “Ons ego is opgebouwd uit zelfbeelden. Die zelfbeelden zijn vaak geknutseld. Om ze in stand te houden, hebben we de spiegeling van de omgeving nodig. Maar er is ook steeds meer bevestiging nodig om het zelfbeeld in stand te houden.”

Een leider in een toppositie leeft in een andere context, zegt David. Daarmee loopt hij een verhoogd risico uit het oog te verliezen  hetgeen dat door het publiek als acceptabel wordt gezien.. “Wanneer iedereen in dezelfde positie een miljoenenbonus krijgt, dan gaat iemand dat normaal vinden. Door de context wordt het lastig om vast te houden aan de eigen innerlijke waarden.”

David erkent dat het voor topmanagers lastig is om niet te vervallen in normvervaging. “Dat vraagt veel introspectie van een manager. Maar juist in een positie met veel tijdsdruk is het een uitdaging om dat moment van reflectie te vinden. Leiders raken afgesplitst van zichzelf. Vaak zie je op vakantie een heel andere persoon dan tijdens het werk, omdat er dan tijd is voor reflectie.”

Tijd voor reflectie?
Tijdens de masterclass Leadership Excellence is er tijd om te reflecteren op uw functioneren als leider. Hierdoor kunt u uw uw persoonlijke leiderschapskwaliteiten naar een hoger niveau tillen.

Meer over deze masterclass