Marginalisatie, meedoen in een complexe samenleving

Een aanzienlijke groep mensen verkeert in de marge van onze samenleving. Dit kan diverse oorzaken hebben, maar in toenemende mate hebben deze mensen één kenmerkt met elkaar gemeen: hun sociale netwerk is blijvend beschadigd en zij zijn niet goed opgewassen tegen de eisen van een complexe samenleving. In zijn boek 'Marginalisatie, meedoen in een complexe samenleving' onderzoekt Pieterjan van Delden dit maatschappelijk vraagstuk vanuit diverse disciplines.

Sociale marginalisatie

Onze kwaliteit van leven wordt sterk bepaald door onze sociale relaties. Wanneer die  voor langere tijd verminderen of verschralen, verzwakt ook de greep op het eigen leven. In een complexe samenleving overkomt dit niet alleen individuen, maar ook groepen, zoals mensen met weinig opleiding en inkomen, mensen met een psychische kwetsbaarheid, ouderen en migranten. Dan is er sprake van sociale marginalisatie, een isolement dat zichzelf versterkt. Relatieverlies roept vaak terugtrekgedrag op, een reactie die zich in groter verband manifesteert in groepssentimenten zoals zelfbeklag, boosheid op de grotere samenleving of zelfisolatie. Als die sentimenten hardnekkig worden ontstaat een blijvende toestand van sociale verweesdheid.

Participatie-arena

Tegenover sociale marginalisatie staat participatie, het meedoen in de samenleving en daarbij het herstellen of versterken van sociale relaties. Participatie krijgt vorm in omgevingsinitiatieven, milde werkverbanden en warme plekken. Ook dat gebeurt in een zichzelf versterkende dynamiek van kleine persoonlijke initiatieven, groepsbinding en gemeenschapsvorming. Zo kan een participatie-arena ontstaan, een omgeving die uitnodigt om mee te doen en die een brug vormt naar de grotere samenleving. In de praktijk zijn er vele voorbeelden van buurtinitiatieven, sociaal ondernemerschap en coöperaties van burgers, die de bouwstenen kunnen zijn van een particpatie-arena. Die komt tot ontplooing wanneer de initiatieven op elkaar inhaken en er zo een diversiteit van activiteiten groeit. Ook sociaal kwetsbare mensen kunnen hieraan meedoen, als de actieve groepen zich voor hen openstellen, wanneer ze worden bijgestaan door vertrouwde anderen en als professionals dit begrijpen en steunen.

Samenwerkingsplatforms

Het boek ‘Marginalisatie’ gaat over de spanning tussen marginalisatie en participatie als rivaliserende processen. Marginalisatie kan een monsterlijke vorm aannemen en participatie kan verschijnsen als een goedmoedige reus. Die reus kan het winnen, als burgers, professionals en organisaties daaraan bijdragen. Burgers nemen initiatieven, professionals sluiten daarop aan en organisaties maken zichzelf publiek dienstbaar. Maar die samenwerking ontwikkelt alleen voldoende kracht wanneer het vorm krijgt in een diversiteit van initiatieven die toegankelijk zijn voor nieuwe deelnemers en rekening houden met hun persoonlijke behoeften én individuele beperkingen. Om dit echt van de grond te krijgen zijn nieuwe, permanente samenwerkingsplatforms nodig, waar alle partners gelijkwaardig aan deelnemen. Het creëren van deze platforms is de opgave voor professionele organisaties en de overheid in het komende decennium.

 

Pieterjan van Delden schreef het boek ‘Marginalisatie, meedoen in een complexe samenleving’, vanuit zijn ervaring als programmaleider en adviseur in het sociaal domein. Pieterjan is Research Fellow bij TIAS School for Business and Society en ondermeer verbonden aan de Executive Master of Public and Non-Profit Management (MPM).

 

 

 

 

Maatschappelijke waarde creëren als professional

Als professional of leidinggevende in het publieke domein zoek je naar het evenwicht tussen overheden, markten, netwerkpartners en burgers. Dat vraagt veel van je management- en leiderschapsvaardigheden. De deeltijd Executive Master of Public and Non-Profit Management (MPM) is ontwikkeld voor professionals en managers in het publieke domein die op zoek zijn naar verdieping en naar een betere fundering van afwegingen en beslissingen. Met de kennis die je opdoet, ben je in staat om bruggen tussen de verschillende doelgroepen en stakeholders te bouwen.