Wordt de controller werkelijk een business partner?

Op uitnodiging van het Belgische Controllersinstituut BIMAC (Belgium Institute of Management Accountants and Controllers) sprak Michael Corbey als key-note speaker over het onderwerp Controllership in the Netherlands – the evolution in the role and responsibilities of the control function. Hij ging onder meer in op de vraag of de Nederlandse controller tegenwoordig daadwerkelijk de rol van business partner heeft opgepakt, zoals zo vaak wordt gesuggereerd in de literatuur.

De controller is van oudsher de functionaris die belast is met reporting, dit wil zeggen dat hij of zij wordt geacht als neutrale en (relatief) onafhankelijke buitenstaander de stand bij te houden, hierover te rapporteren en te waken over de kwaliteit van de informatiesystemen en de administratieve organisatie (AO/IC). Naast deze rol wordt ook gesproken over de controller als business partner; in deze rol is de controller veel meer een adviseur en actief betrokken bij de besluitvormingsprocessen in de onderneming. Het is vraag of ondernemingen beide functies door één functionaris kunnen laten vervullen. Als dat zo is, dan spreekt Sathe (1982)  van een strong controller. Dit is een controller die beide functies (scorekeeperen business partner) tegelijk vervult. Dit is een lastige combinatie want de strong controller moet onafhankelijk (independent) zijn als het gaat om reporting en betrokken (involved) als het gaat om de business partner rol. Sommige organisaties kiezen ervoor de beide functies niet in één functionaris te vereenzelvigen; men spreekt dan over een split controller.

Er wordt al heel lang gepleit voor een invulling van de controllersfunctie in de richting van de business partner rol. Het eerste pleidooi stamt uit 1928 (Kester, 1928). Denk ook aan het werk van Nobelprijswinnaar Herbert Simon. Corbey is het dan ook eens met Baldvinsdottir et. al  (2013) die concluderen dat “… being a business partner may not be as new as currently suggested”.

In zijn lezing besprak Corbey de resultaten van een aantal Nederlandse empirische onderzoeken naar de werkzaamheden van Nederlandse controllers. Het blijkt dat het onderscheid tussen de traditionele reporting functie en de “moderne” support functie niet duidelijk is waar te nemen in de praktijk. Zo vinden De Loo e.a. (2011) in hun onderzoek dat er vijf combinaties van activiteiten zijn die controllers vaak vervullen, deze combinaties zijn veelal combinaties van zowel activiteiten met betrekking tot control als ook support. Ook eerder onderzoek van Verstegen et al. (2007) suggereert dat er sprake is van overlap tussen control en support.

De laatste constatering doet vermoeden dat er sprake is van een toename van de strong controller die immers beide functies in één persoon vervult. Dit is toch ook niet het geval. Het blijkt namelijk dat men de beide functiesniet tegelijk vervult. Burns en Baldvinsdottir (2005) spreken in dit verband over de hybrid controller. Onderzoek van De Loo en Van Veen (zie Van Veen, 2012) bevestigt de opkomst van deze hybrid controller in Nederland.

Concluderend kunnen we zeggen dat er in de praktijk inderdaad verschillende soorten controllers werkzaam zijn maar dat het onderscheid tussen “control” en “support” niet messcherp valt te maken. Controllers combineren vaak elementen van beide rollen maar dit betekent niet automatisch dat er sprake is van strong controllers. Op zijn best is er sprake van hybrid controllers die soms meer acteren als scorekeeper en soms meer als business partner.

Referenties

Baldvinsdottir, G., J. Burns, H. Norreklit & R.W. Scapens (2013): Commentary: a business partner in the 1960s,  citaat ontleend aan Van de Ven (2014, p. 85).
Burns, J. & G. Baldvinsdottir (2005): An institutional perspective of accountant’s new roles: the interplay of contradictions and practice, European Accounting Review, Vol. 14(4), pp. 752-757.
De Loo, I, B. Verstegen & D. Swagerman (2011): Understanding the role of management accountants, European Business Review (23), pp. 287-313.
Kester, R.B. (1928): The Importance of the Controller, The Accounting Review, Vol 3(3), pp. 237-251.
Sathe, V. (1982), Controller involvement in management, Prentice Hall: Englewood Cliffs NJ.
Ten Rouwelaar, H. (2007): Theoretical Review and Framework: the Roles of Controllers, NRG Working paper no. 07-02.
Van de Ven, A.C.N. (2014): Controller en business partner, Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, Vol. 88(3), pp. 84-91.
Van-Veen-Dirks, P.M.G. (2012): Management accounting informatie, een kwestie van balans? Inaugural address, Universiteit Groningen.
Verstegen, B.H.J., I. de Loo, P. Mol, K. Slagter & H. Geerkens (2007): Classifying controllers by activities, an exploratory study, Journal of Applied Management Accounting Research, Vol 5(2), pp. 9-31.

PE punten voor accountants en controllers

Bent u accountant of controller en wilt u PE-punten (PE-uren) behalen? Bekijk het programma aanbod PE-uren accountants en controllers.