Positie Nederlands pensioenstelsel onder druk

Het Nederlandse pensioenstelsel stond altijd bekend als één van de beste stelsels ter wereld. De laatste jaren staat deze positie echter onder druk.

Een belangrijke oorzaak van deze terugval in positie is de houdbaarheid van het systeem. Door onder andere de financiële crisis zijn de beperkingen daarvan naar boven gekomen. Deze nadelen van het huidige systeem zitten met name in de enorme afhankelijkheid van de risicovrije rente.

De pensioenverplichtingen worden ten opzichte van de premiebasis te groot. Sociale partners trekken zich daarom meer en meer terug als risicodragers. Om deze reden was de staatsecretaris de Nationale Pensioendialoog gestart. Doel hiervan was om het pensioenstelsel zodanig te vernieuwen dat het weer toekomstbestendig is. Om het pensioenstelsel toekomstbestendig te maken, moet het pensioenstelsel transparanter zijn en beter aansluiten op de moderne arbeidsmarkt. Tegelijkertijd moet het systeem meer ruimte geven aan maatwerk en keuzevrijheid. En willen we goede onderdelen van het huidige pensioenstelsel, zoals risicodeling, behouden.

De Commissie Toekomst Pensioenstelsel heeft verschillende varianten onderzocht en is uitgekomen op het nader uitwerken van één ervan. Het gaat dan om het Persoonlijk Pensioenvermogen met collectieve risicodeling. In deze variant zit een tegenstelling. Aan de ene kant willen we een persoonlijk (te identificeren) pensioenvermogen, met heldere eigendomsrechten. Aan de andere kant willen we risico’s met anderen delen. Die risicodeling zorgt ervoor dat minder duidelijk is wat nu precies van wie is.

Er zijn verschillende soorten risico’s die we met elkaar kunnen delen. We kennen financiële risico’s en demografische risico’s. Onder financiële risico’s verstaan we beleggingsrisico’s, het renterisico en het inflatierisico. Demografische risico’s zijn het individuele (micro) en het collectieve (macro) langlevenrisico.

Geen toegevoegde waarde

Wij denken dat het delen van het renterisico, het inflatierisico en het macro langlevenrisico binnen een cohort geen toegevoegde waarde heeft, omdat alle deelnemers daarvan evenveel last hebben. Het delen van deze risico’s binnen een bestaand collectief kan op zich wel, omdat het mogelijk is binnen dit bestaande collectief te komen tot een compleet contract. Echter, aangezien de waarderingsregels subjectief zijn, de transparantie van het contract vermindert en de voordelen van risicodeling verder teruglopen, adviseren wij hier om deze vorm van risicodeling niet te doen.

Wij vinden het niet verstandig om risico’s te delen met de toekomstige generaties. Bij de niet-financieel verhandelbare risico’s zijn de waarderingsgrondslagen subjectief.

Je wil van tevoren met alle partijen deze zaken afkaarten. Dat is met de toekomstige generatie niet mogelijk. Hiermee is er dus een risico op een generatieconflict. Aangezien het beeld is dat de voordelen van risicodeling beperkt zijn en in de toekomst steeds beperkter worden, schatten we de nadelen hoger in dan de voordelen.

De werking van persoonlijke pensioenrekeningen in combinatie met risicodeling werkt volgens de formule:

𝑃𝑃𝑅𝑡=𝑃𝑃𝑅𝑡−1+𝐼𝑛𝑙𝑒𝑔𝑡−1−𝑈𝑖𝑡𝑘𝑒𝑟𝑖𝑛𝑔𝑡−1+𝑅𝑒𝑛𝑑𝑒𝑚𝑒𝑛𝑡𝑡−1+𝑆𝑜𝑙𝑖𝑑𝑎𝑟𝑖𝑡𝑒𝑖𝑡𝑠𝑡−1

Het delen van micro langlevenrisico’s loopt via het biometrische rendement. De solidariteitsfactor wordt gebruikt om binnen een uniforme mix schokken in het rendement uit te smeren over de tijd. Wanneer gekozen wordt voor twee aparte fondsen voor actieven en gepensioneerden kan de solidariteitsfactor gebruikt worden om de overgang tussen de twee fondsen soepeler te laten lopen.

Dit onderzoek is verricht door Arthur Arbouw, Jeroen Hartsink, Michael Himmelbauer en Thijs Markwat.

Bereid u voor op de veranderingen in de pensioensector

Het Netspar Pensioen Innovatie Programma geeft u kennis en vaardigheden om succesvol te bewegen in pensioenland. U leert hoe u risico’s onderkent en aanpakt en bent na afloop up-to-date met de laatste regelgeving rondom pensioenen.

Lees snel meer over dit Korte Programma