Nieuwsgierigheid vergt lege handen

Veel recente literatuur over leiderschap legt de nadruk op het belang van luisteren, empatisch meekijken en meevoelen. De nadruk ligt dus op ontvangen in plaats van op alleen maar zenden. Veel leidinggevenden zijn in de praktijk van goede wil, maar kunnen het niet laten om tóch te zenden – daartoe vaak verleid door de medewerker die dat wel best vindt. Hoe zit dat nu met luisteren en voelen?

We zijn van nature uitgerust met enorme antennes om gevoelens op te vangen, maar hebben geleerd die te negeren. Voor veel gevoelens is dat prima. Voelt u op dit moment dat u een horloge omheeft? (als dat ook zo is uiteraard). Waarschijnlijk niet. Voelt u het haar op uw hoofd? Waarschijnlijk niet. Dat is maar goed ook, want het zou teveel energie kosten om dat allemaal voortdurend te moeten voelen. Tegelijkertijd is het gevoel er wel: het horloge drukt op de huid, de haren liggen op het hoofd. Mensen zijn in staat gevoelens te negeren; om een overmaat aan signalen te kunnen vermijden. Soms echter vergist een mens zich en zou zich juist moeten openstellen voor gevoel, omdat dat een krachtig signaal geeft over de situatie waarin hij verkeert. Iemand die een moeilijk gesprek voert en de pijn in zijn nek negeert ziet wellicht over het hoofd dat de ander werkelijk ‘op zijn nek’ zit. Iemand die zich verward voelt worden in een situatie waarin dat niet welkom is - tijdens een onderhandeling bijvoorbeeld - zal proberen die verwarring te negeren. Terwijl juist de verwarring hem kan vertellen dat hij bedrogen wordt of dubbele boodschappen krijgt.

Oprecht

De ideale basishouding van de leidinggevende is oprechte nieuwsgierigheid naar de ander. Dat is een lastige houding, die te oefenen valt, en levert eigenlijk altijd een open resultaat in het gesprek op. De nieuwsgierigheid - mits oprecht - wordt door de ander onbewust gevoeld en is een waardevolle uitnodiging om wat meer te laten zien. Dit niet bedoeld als ‘truc’; de oprecht nieuwsgierige leidinggevende is juist een respectvolle en behulpzame gesprekspartner. Vanuit die oprechtheid komen de juiste sfeer, de juiste gezichtsuitdrukkingen en de effectiefste vragen. Het gaat hier dus niet zozeer om een techniek als wel om een invoelende houding. Wanneer een leidinggevende die nieuwsgierigheid werkelijk niet kan opbrengen is het zaak te onderzoeken waar dat aan ligt. In een enkel geval kan het liggen aan een mismatch tussen de gesprekspartners: als je moet praten met iemand die in je allergie zit is ‘oprechte nieuwsgierigheid’ niet op te brengen. Maar vaker heeft het te maken met het beeld dat de leidinggevende van zichzelf heeft: degene die het moet weten, zeggen, oplossen, etc. Dat berust op een denkfout. 

Meerwaarde

In een recent onderzoek van Effectory (oktober 2010) bleek weer eens hoe slecht veel bedrijven scoren bij het betrekken van eigen personeel, terwijl is aangetoond dat organisaties die hun eigen medewerkers betrekken bij veranderingen en ontwikkelingen beter uit de crisis komen en hun concurrentiepositie versterken. Het is dus juist niet de meerwaarde van een leidinggevende om te zeggen hoe het zit, maar om de medewerker zover te krijgen dat die zegt hoe hij het ziet. Het is niet de meerwaarde van een leidinggevende om te laten zien dat hij het weet, maar juist om zijn omgeving tot kennisdelen te verleiden. Dat vergt van de leidinggevende het lef om met lege handen te durven staan. Je hebt nu even geen oplossing, kennis of een mededeling. Je hebt even geen instrument of een matrix of een extrapolatiediagram – je hebt even niets anders dan lege handen. En juist daarom ben je nu even helemaal jezelf en oprecht nieuwsgierig naar wat anderen hebben in te brengen. 

In de praktijk van alledag is dit een zware opgave voor elke leidinggevende. Vooral omdat hij ook de hele dag verleid wordt door de medewerkers om juist wél te zeggen hoe het zit: dat ontneemt de medewerker echter verantwoordelijkheid. Hoe paradoxaal ook, de werkelijke leider heeft het lef om met lege handen te staan. 

Masterclass Leiderschap

Prof. dr. Jan de Vuijst is als hoogleraar verbonden aan de Masterclass Leiderschap. Tijdens deze opleiding ontdekt u welke leiderschapsstijl het beste bij u past en hoe u die effectief kunt inzetten voor het sturen van mensen en processen, het doorvoeren van veranderingen en het verhogen van de motivatie van uw medewerkers.

Lees meer over de Masterclass Leiderschap