Macht en brein

Macht is ongrijpbaar en tegelijkertijd heel concreet. Macht manifesteert zich in verschillende vormen, afhankelijk van heel verschillende motivaties, die zowel van persoonlijke als maatschappelijke aard kunnen zijn. Maar waar begint het nu allemaal precies, wat zijn de fundamenten die aan al die processen ten grondslag liggen?

Recente inzichten in de neurowetenschap helpen ons de drijfveren van mensen beter te begrijpen. Die wetenschap leert ons dat we de hersens grofweg kunnen indelen in drie segmenten. De basis van onze hersens wordt gevormd door de hersenstam, ook wel het ‘reptielenbrein’ genoemd. In dit deel van de hersens zetelt het instinct en de wil te overleven. Alles wat daarvoor nodig is, wordt aangewend: het reptielenbrein zorgt ervoor dat we eten, drinken, ons voortplanten en domineren. 

Bakermat

Het buitenste deel van de hersens wordt gevormd door de neocortex. Hoewel apen en dolfijnen ook een redelijk ontwikkelde neocortex hebben, is er geen diersoort die de mens hierin qua volume en capaciteit overtreft. De neocortex stelt ons in staat helder te denken, en is de bakermat van onze intellectuele en creatieve vermogens. Hij bestaat uit een rechter- en een linkerhersenhelft. In de rechterhersenhelft zetelen onze creatieve capaciteiten: intuïtie, muzikaliteit, het vermogen schoonheid te creëren en herkennen, maar ook de capaciteit om vindingrijk te zijn en out of the box te denken. De linkerhersenhelft voorziet ons van de capaciteiten om te analyseren, verbanden te zien en logisch te denken. 

Tussen het reptielenbrein en de neocortex in bevindt zich het limbisch brein. Dat deel van de hersens regelt ons gevoel en ons vermogen tot empathie. Het maakt dat we situaties kunnen aanvoelen en ons kunnen inleven in de ander. Het limbisch brein is bij zoogdieren groter dan bij andere diersoorten, en bij de mens weer groter dan bij andere zoogdieren. Katten en honden hebben ook een relatief sterk ontwikkeld limbisch brein. Dat is een van de verklaringen waarom we als mensen zo zijn gesteld op hun aanwezigheid. Ze voelen ons aan en vervullen een belangrijke limbische behoefte die we hebben, namelijk in een emotioneel warme en geborgen omgeving te zijn.

Uitoefenen van macht 

Bij het uitoefenen van macht 1.0, 2.0 en 3.0 worden alle drie de segmenten van de hersens gebruikt, maar de mate waarin verschilt. Bij macht 1.0, survival of the fittest of het recht van de sterkste, is het reptielenbrein het sterkste vertegenwoordigd. Maar we hebben bij macht 1.0 ook de slimheid en creativiteit van de neocortex nodig en het is van belang om situaties goed aan te voelen, een kwaliteit van het limbisch brein.

Macht 2.0 leunt voor een belangrijk deel op de capaciteiten van de neocortex, en dan met name de linkerhersenhelft. Daardoor zijn we in staat op logische wijze regels en procedures te ontwikkelen. Maar ook hier spelen de capaciteiten van de andere hersendelen een rol. Vermogens van het reptielenbrein zijn nodig om de checks and balances daadwerkelijk uitgevoerd te krijgen. De limbische capaciteiten helpen aan te voelen om welke checks and balances de specifieke situatie vraagt, zodat ze effectief zijn en worden geaccepteerd. 

Bij macht 3.0 speelt het limbisch brein een belangrijke rol. Om op een integere manier met macht om te kunnen gaan, is het van belang om het hart te laten spreken. Waarden die we belangrijk vinden komen niet uit ons hoofd, maar zijn zaken die we diep van binnen als wezenlijk ervaren. Ook bij macht 3.0 zijn de andere hersendelen van belang. Het reptielenbrein helpt ons onszelf te zijn en volgens onze waarden te handelen. De neocortex zorgt ervoor dat we helder kunnen verwoorden wat we als wezenlijk ervaren.

Wilt u groeien als inspirerend leider?