Ethisch waardenbesef noodzaak bij financiële partijen

Door Philip Joos | 2 december 2022 | 2 min lezen

Marcus Tullius Cicero stelde in 63 v.Chr. met de uitdrukking “O tempora, o mores’’ (Wat een tijden, wat een zeden) de houding van de senaat aan de kaak die, ondanks onomstootbare bewijzen tegen de schurk en samenzweerder Catilina, nog geen actie had ondernomen om hem te bestraffen. Hij beklaagde zich over het verderf en de corruptie van zijn tijd en hoe bewindvoerders dit lieten gebeuren.

Hebben we nood aan een hedendaagse Cicero in de financiële wereld? Zijn financiers nog steeds gedreven door het gedachtengoed van Gordon Gekko, vertolkt door Michael Douglas in de film Wall Street (1987) “Greed is good … greed is right … greed works”?

Groen en sociaal in de lift

Het lijkt erop dat financiers de Gekko bladzijde hebben omgeslagen. Groene en sociale obligaties en leningen zitten in de lift. Reclamecampagnes, TV spots, nieuwsbrieven en financiële verslagen van financiers benadrukken hun maatschappelijk inzet, liefst nog onderstreept met de kleurrijke UN sustainable development goals of SDGs.

ESG

Beleggingsfondsen dragen ronkende namen met variaties op de drie letters E, S en G, zoals Enhanced Index Sustainability fund, Socially Responsive Balanced fund, Global Environmental Opportunities fund, en Sustainable Leaders fund. Duurzaamheid functioneert duidelijk als een katalysator in fondsenwerving. De “mores” zitten vandaag dus goed bij de financiers. Of toch niet?

Ethisch waardenbesef

Een noodzakelijke voorwaarde voor het authentiek nastreven van de duurzaamheidsprincipes is dat er een ethisch waardenbesef aanwezig is bij kapitaalverschaffers en financiële intermediairs. Een fundamenteel geloof in mensenrechten, rechtvaardigheid en een leefbare planeet zijn de basis van ethisch denken en handelen. Neem nu als voorbeeld de ondernemers en oligarchen die de afgelopen decennia fortuinen hebben vergaard in vervuilende sectoren met slechte tewerkstellingscondities. Zij streven vooral een bestendiging van hun fortuin na aan de beste financiële condities en laagste belastingen. Private bankiers hebben hierop van oudsher ingespeeld door de gigantische vermogens te beleggen uit het zicht van de belastingsautoriteiten. De Panama en Pandora papers, maar ook de boycot van activiteiten van Russische oligarchen na de inval in Oekraïne maakten dit op pijnlijke wijze zichtbaar. Het normenbesef bij zowel de bankier als de klant is hier ver te zoeken.

Vervaging van normen kost ook geld als het misgaat, en het volstaat niet om de code of conduct te herschrijven. Bij ABN AMRO lopen sinds 2019 onderzoeken naar witwaspraktijken en financiering van terroristische organisaties. In 2020 alleen al heeft de bank 400 miljoen euro geïnvesteerd in het versneld uitbouwen van een anti-witwas afdeling met bijna 4.200 werknemers in 2021, driemaal het aantal van 2018. De regels van goed bestuur dienen ook te worden aangescherpt. Rabobank gebruikt minstens 50% niet-financiële prestatiemaatstaven in de verloning van het bestuur. Deze zijn bepaald door o.a. een focus op sociale en duurzame bijdrage, geïnspireerde werknemers, en betrokken leden en gemeenschappen. Dat is toch een blijk van maatschappelijk betrokkenheid? Echter steekt Rabobank tot op vandaag de hand niet in eigen boezem na dat het jarenlang de schaalvergroting van landbouwbedrijven heeft gefinancierd uit puur financieel gewin zonder zich te bekommeren over de milieuproblemen die dat met zich meebrengt. De bank heeft met het stimuleren van de bouw van megastallen en vervangen van akkerland voor melkkoeien sterk bijgedragen tot de stikstofcrisis. De ESG retoriek in het geïntegreerd jaarverslag van Rabobank staat in sterk contrast met de vlucht van de eigen verantwoordelijkheid in deze crisis.

Ik herhaal daarom de vraag: hebben we nood aan een hedendaagse Cicero? Iemand die ons wijst op het wangedrag, gebrek aan ethisch besef en hebzucht in de financiële wereld. Iemand die de financiële Catilina’s ontmaskerd en milieu en sociale gerechtigheid laat zegevieren. Ik denk van wel.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen als column van Prof. dr. Philip Joos in CFO Magazine België, november 2022.

Faculty met ervaring in business en society

Bij TIAS werken we met gepassioneerde, ervaren en gerenommeerde professoren, learning & development professionals en docenten uit het binnen- en buitenland. Allen zijn diep verankerd in het bedrijfsleven, de maatschappij en de wetenschap en goed op de hoogte van de meest actuele inzichten.

Over Philip Joos

Prof.dr. Philip Joos is hoogleraar accounting bij TIAS en de Tilburg School of Economics and Management (TiSEM) en maakt deel uit van het Finance LAB van TIAS.