Een mens is meer dan zijn ziekte - 7 goede voornemens
De laatste weken van het jaar breken weer aan. Traditiegetrouw de tijd voor wensen en goede voornemens. Wat bent u van plan in 2018? Gezonder eten, wat vaker de fiets pakken, meer tijd doorbrengen met uw geliefden en familie? Of toch maar op zoek naar die nieuwe baan? Of eindelijk die reis naar Bhutan boeken? Allemaal hele vanzelfsprekende wensen die met een beetje goede wil te vervullen zijn. Maar helaas geldt dat niet voor iedereen.
Mensen die voor langere tijd afhankelijk zijn van zorg hebben ook dergelijke wensen, naast aanvullende verlangens. Ze willen vaak zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving blijven als de wereld om hen heen steeds minder vertrouwd wordt. Ze willen hun dagen blijven vullen met zinvolle bezigheden. De mensen die er voor hen toe doen blijven ontmoeten. En ze willen dat de zorg en ondersteuning die ze nodig hebben soepel verloopt. Zonder ingewikkelde formulieren en haperende overdrachten. Ze verlangen – kortom - naar integrale zorg en ondersteuning. Zorg die start bij de mens en zijn behoeften. Niet de ziekte of beperking is leidend, maar de vraag wat deze ene persoon belangrijk vindt en nodig heeft in zijn leven. Zo krijgt niet alleen de zorg een andere lading, maar ook de opgave van professionals en bestuurders.
Integraliteit kost tijd
Ik deel dat verlangen naar integrale zorg. Enkele jaren terug heeft mijn onderzoek zich al op de vraag gericht of er een samenhangend palet te schetsen is van de verschillende onderdelen van integrale zorg. Ik heb ontdekt welke thema’s daarbij een rol spelen en hoe het palet eruit kan zien. Ik heb ook uitgevonden dat het tijd kost om integrale zorg handen en voeten te geven. De valkuil is dat we concepten en goede voorbeelden graag snel willen invoeren en vertalen naar onze eigen situatie. En dat we nieuwe inzichten inpassen in bestaande denkkaders en systemen. Maar dan mis je de echte vernieuwing. We praten bijvoorbeeld nog steeds over een 1e, 2e en 3e lijn, terwijl die indeling geen enkele waarde heeft voor iemand die zorg nodig heeft. Als we de mensen leidend willen laten zijn en de zorg volgend, moeten we ophouden met praten en denken in lijnen en schotten. Dat is geen sinecure en dat kost tijd. Maar dat is nog geen reden om het niet te doen.
Goede voornemens
Mijn verlangen naar integraliteit - en ik hoop ook het uwe - heb ik vertaald in 7 goede voornemens. Ik wil daar serieus mee aan de slag volgend jaar en beschreef ze ook in mijn inaugurele rede. Maar alleen ben ik nergens. Dus doet u mee?
1. Laten we samenwerken over het klassieke domein van de zorg heen
Als de analyses van Gupta Strategists kloppen - en inderdaad 45% van de huidige ziekenhuiszorg ook thuis kan plaatsvinden - kunnen we pas echt spreken van een megatransitie. Moderne technieken en slimmer organiseren moeten ervoor zorgen dat dit echt grootschalig van de grond komt. Samenwerken over domeinen heen wordt dan nog belangrijker en eHealth en technologie krijgen steeds meer impact. Benutten we de techniek al genoeg om samenwerking te faciliteren?
2. Laten we de zorg opnieuw inrichten, lokaal en regionaal
Het is de hoogste tijd om het praten in 1e, 2e of 3e lijn te laten verdwijnen. Natuurlijk hebben we ordeningskaders nodig, al was het alleen maar voor financiering en wetgeving. Maar die kaders mogen niet ons handelen overheersen. Dan leidt het af van waar het om gaat: de mens. De nadruk moet liggen op regionale en lokale herinrichting met een brede verbinding tussen zorg, wonen, onderwijs, werk en sociale zekerheid.
3. Laten we de samenwerking beter inrichten
Er zijn veel lokale en regionale samenwerkingsverbanden, maar is ook voldoende nagedacht over een effectieve inrichting? We zouden regelmatig moeten reflecteren op de meerwaarde - zodat we stapeling van (niet-werkende) structuren voorkomen - maar ook op het gehanteerde ordeningskader (populatie, gebied, doelgroep of revalidatie thuis). Wat betekent het als de kwaliteit van leven voor iedereen iets anders betekent? Als het vermogen tot regie verschilt? En wat voor gevolgen heeft de aan- of afwezigheid van hulpbronnen, zoals mantelzorg, geld, een passende woning of techniek?
4. Laten we meer aandacht besteden aan de governance tussen organisaties
In samenwerkingsverbanden ontbreekt de hiërarchie. Dat betekent dat we extra aandacht moeten besteden aan besluitvorming en besluitvaardigheid en moeten waken voor teveel bureaucratie. We richten stuurgroepen, werkgroepen en klankbordgroepen in en een taskforce als we het even niet meer weten. Terwijl de governance meer gericht moet zijn op interactie en relaties en het inzichtelijk maken van de onderlinge afhankelijkheden. Dat vraagt om aandacht voor evenwicht binnen het netwerk en sturing op het proces van de interactie.
5. Laten we inzetten op andere vaardigheden voor bestuurders en toezichthouders
Als organisaties ontrafelen en zich op onderdelen opnieuw verbinden, als professionals meer in netwerken werken, wat betekent dat dan voor bestuurders en toezichthouders? Zij moeten andere vaardigheden hebben zoals verleiden, aandacht geven, samenwerken, onderhandelen en gelegenheden creëren. Zij moeten beschikken over inhoudelijke, bedrijfsmatige én psychologische kennis, bijvoorbeeld over (machts)relaties die nodig zijn om netwerken gezond te houden. Informele leiders en coördinatoren spelen in deze netwerken een belangrijke rol.
6. Laten we ons blijven afvragen van wie de zorg is
Nergens in ons stelsel is afgesproken of beschreven van wie de zorg is. Het is een abstract begrip waarvan het eigenaarschap op passieve wijze berust bij partijen als cliënten, particuliere initiatieven, de overheid en banken. Meedenken en gezamenlijk besluiten vergroot het gevoel van eigenaarschap. En in de zorg zijn er keuzes te over. Verder behandelen of stoppen? Dagbesteding of begeleid werk? Ouders en cliënten wel of niet betrekken bij het aannemen van nieuw personeel? Er zijn al burgerinitiatieven die meer eigenaarschap tonen, maar overall moet de discussie hierover nog verder gevoerd worden.
7. Laten we op zoek gaan naar waarden en waarderen vanuit integraliteit
Laten zien wat de resultaten zijn of ‘geleverde waarde’ is van integrale zorg is nog niet zo eenvoudig. Die ogenschijnlijke onmeetbaarheid heeft misschien wel bijgedragen aan de verschuiving naar het zoeken en centraal stellen van onderliggende waarden. De aandacht voor die waarden neemt namelijk toe. De vraag is natuurlijk wel over wiens waarden we het dan eigenlijk hebben. Alleen al binnen een organisatie hebben we te maken met verschillende groepen, laat staan als we meer domein-overstijgend gaan organiseren. En in hoeverre overlappen de waarden van de cliënt die van de professional? Waarde toevoegen aan het leven van cliënten door te handelen conform hun waarden overstijgt het perspectief van een organisatie.
Genoeg om naar uit te zien dus volgend jaar. Ik kijk er enorm naar uit en wens u een integraal maar bovenal gelukkig 2018!
Meer weten? Lees de oratie die Mirella Minkman uitsprak tijdens haar inauguratie als bijzonder hoogleraar Innovatie van organisatie en governance van de langdurende integrale zorg aan de Tilburg University (TIAS School for Business en Society).
Executive Master of Health Administration
De TIAS Executive Master of Health Administration behandelt actuele thema's in de zorg en voorziet deelnemers van de juiste kennis en vaardigheden om hier strategisch op in te spelen. Met twaalf maanden college ontwikkelt u zich tot modern zorgmanager en strateeg.
LEER MEER OVER DEZE OPLEIDING