Because it is the law

Zoals vaak bij een ontmoeting tussen culturen zag Edith Hooge hoe anders er in de Verenigde Staten wordt omgegaan met wet- en regelgeving. Wat kunnen we daar in Nederland van leren?

Tijdens mijn reis deze zomer langs de westkust en door ‘canyon country’ van de Verenigde Staten, merkte ik weer hoe enorm landen kunnen verschillen in wet- en regelgeving. En hoe die wet- en regelgeving gerelateerd is aan percepties en gedragingen van mensen. 

Zo word je in Amerika voortdurend gewaarschuwd voor gevaar. Soms is dat heel nuttig, zoals de waarschuwingen en ge- en verboden die door de overheid in National Parks worden gegeven aan kampeerders en wandelaars. ‘Bear Warning. Proper food storage required’, of ‘Warning. Falls from cliffs on this trail have resulted in death. Stay on the trail.’ Het is zinvol te waarschuwen en op de gevaren te wijzen, niet iedereen is immers goed bekend met de gevaren en risico’s van de natuur, zoals het gedrag van (semi-)wilde dieren of enorme kracht van stromend water. 

Maar ik heb ook heel wat - in mijn ogen- overbodige waarschuwingen en richtlijnen gezien, hysterisch van toon en op het hilarische af. Bij zwembaden bijvoorbeeld: ‘Do not breathe under the water’, ‘Do not use the pool when you have diarrhea’ of ‘Adults should not swim alone’. Of in het toilet: ‘Toilet water is not safe for drinking’ en ‘Please don’t step on toilet seat. Thank you’. 

Aan dit type ge- en verboden is duidelijk de beruchte Amerikaanse claimcultuur debet. Fabrikanten en bedrijven kunnen in de VS worden aangeklaagd voor opgelopen schade na een voorval waarvan je zou kunnen zeggen: “Wie doet er nu zoiets stoms?” of “Daarvan is het gevaar toch logisch en algemeen bekend”. Het Amerikaanse aansprakelijkheidsrecht, waarbij eisers heel sterk staan ten opzicht van de verdedigende partij, geeft veel ruimte voor dit soort claims. Voorbeelden: Een beker hete McDonalds-koffie tussen je knieën zetten, gaan autorijden, brandwonden oplopen en daar McDonalds voor aanklagen (echt gebeurd). Water tappen bij het doorspoelen van de w.c., opdrinken, buikpijn krijgen en dan het restaurant aanklagen (voorstelbaar). Als volwassene alleen gaan zwemmen in een zwembad terwijl je niet kunt zwemmen, (bijna) verdrinken, en dan het hotel hiervoor aanklagen (voorstelbaar). 

De claimcultuur leidt tot de meest absurde of triviale ge- en verboden en waarschuwingen, waarmee een bedrijf of fabrikant zich indekt. Maar waar ook  de boodschap vanuit gaat: “Wij hebben voor u alle gevaren en risico’s in kaart gebracht en benoemd,  u hoeft zelf dus niet meer na te denken of gevaren en risico’s in te schatten.” Een gevaarlijk gevolg hiervan is dat zonder die bordjes met waarschuwingen en instructies, of als gevaren en risico’s onbenoemd blijven, mensen gaan denken dat er werkelijk geen gevaar of risico is en ‘alles’ kan. 
Kortom, het eigen denk- en oordeelsvermogen van mensen wordt uitgehold. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel : er wordt vaker gevaarlijker en ondoordachter gedrag vertoond, dat leidt tot meer ongelukken en schade, er ontstaan meer meer claims en dat leidt weer tot meer triviale en overbodige aanwijzingen en waarschuwingen. 

Daarnaast vond ik het opvallend om te zien hoe eenduidig en serieus met wet- en regelgeving en de naleving ervan wordt omgegaan. Dat geldt niet alleen voor de federale wet- en regelgeving, maar ook de wetten en regels van staten en lagere overheden. Eenduidig wordt op borden gewaarschuwd voor het achterlaten van afval in de berm of het dumpen van vuilnis. Arizona meldt ‘No littering $ 500 fine’, in Californie een keiharde $1.000 fine. Uit de veelvuldige en expliciete verwijzingen naar de wet blijkt hoe serieus de wet wordt genomen. In een conferentiezaal kun je een bordje aantreffen met daarop: “Occupancy by more than 798 persons is dangerous and unlawful.” Of als bij een tankstation: “Shut of motor. Warning. It is unlawful and dangerous to dispense gasoline into unapproved containers.” Onwettigheid is kennelijk ‘erg’ in zichzelf en reden om iets te doen of te laten. 

Hoe anders is dat in Nederland. Wetten en regels worden hier niet altijd gezien als iets om na te leven, maar vormen vaak een uitdaging om de randen ervan op te zoeken, om niet-naleving te gedogen, om de interpretatie op te rekken, enzovoort. 

Zoals vaak bij een ontmoeting tussen culturen valt wederzijds iets te leren. Nederland zou zijn voordeel kunnen doen met serieuze en respectvolle omgang met wet- en regelgeving en de naleving ervan. Voor burgers is dan onomwonden duidelijk wat wel en wat niet mag. Bij overtreding of niet-naleving is er een fikse maar eerlijke sanctie. Als het zo eenvoudig wordt, dan kunnen we waarschijnlijk ook met minder regels toe. Voorbeeld: Een snelheidsnorm die in heel Nederland op alle wegen of dezelfde wijze geldt in plaats van de onbegrijpelijke wisselingen van snelheidslimiet elke dertig kilometer. En hoge sancties bij duidelijke overschrijding en een beboetingssysteem dat dan wel en dan niet tolereert dat er 3 km/uur te hard wordt gereden. 

In de Verenigde Staten zou het mooi zijn als de vicieuze cirkel die de claimcultuur met zich meebrengt doorbroken kan worden en erop vertrouwd wordt dat mensen uit zichzelf bedenken dat het gevaarlijk is om dronken achterstevoren in een ondiep zwembad te duiken of dat je niet blootshoofds op Manolo Blahnik hakken rond het middaguur de Grand Canyon kunt afdalen.

Reizen verandert je perspectief. Zoals onder de fietsbrug aan de westkant van Amsterdam CS in metalen letters tegen de stenen muur staat: 'Terugkomen is niet hetzelfde als blijven'