Het verpleeghuis als Klaagmuur
De zwartboeken en politieke debatten rollen over elkaar heen als het over de verpleeghuiszorg gaat. Het laatste rapport van de ABVA/KABO concludeert zelfs dat de zorg ronduit slecht is en dat er meer geld naar toe moet om dit leed spoedig te ledigen. Maar hoe staan wij ervoor als je dit vergelijkt met de landen om ons heen?
In de afgelopen decennia is in Nederland een systeem van geprivatiseerde ouderenzorg opgebouwd dat tot de wereldtop behoort. Wij kennen geen gemeentelijke zorginstellingen in de ouderenzorg meer zoals vroeger, maar private instellingen van gemaakt die publiek worden gefinancierd. Charitatieve of religieus gefundeerde instellingen zoals in het buitenland kennen wij niet meer. Maar in ons buurland Duitsland is bijvoorbeeld 30-40% van de instellingen onderdeel van een kerkelijke organisatie.
Nederland kent de hoogste consumptie van langdurige zorg door 65+-ers (OECD, 2009) en bovendien de hoogste bijdrage uit publieke middelen aan de langdurige zorg (OECD, 2012). Tel daar het grote aantal vrijwilligers bij op dan lijkt het erop dat in Nederland een eindeloze vraag naar zorg is ontstaan, meer dan in de ons omringende landen. Zijn Nederlandse ouderen veel zieker of zwakker dan de ouderen in bv. Duitsland of België? Nee, daar zijn geen aanwijzingen voor maar hoe is dit fenomeen dan te verklaren?
Luxe uitgevoerde zorg
In vergelijking met het buitenland is onze ouderenzorg niet alleen van een hoog kwalitatief niveau, maar is ook luxe uitgevoerd. U hoort het goed: het is luxe, misschien wel te luxe uitgevoerd. Ik kom regelmatig in verpleeghuizen in het buitenland zoals Scandinavië, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Daar zijn de voorzieningen bij lange na niet zo luxe uitgevoerd als in Nederland. Een Amerikaans bedrijf dat een aantal jaren geleden in Nederland een zorgcentrum wilde gaan opzetten schrok van het hoge basisniveau in Nederland. Volgens hen betalen ouderen in de VS daar tenminste $ 4000 per maand voor. Dit mag dit ook eens gezegd worden in plaats van een Klaagmuur te realiseren voor de verpleeghuizen?
Wij hebben de afgelopen jaren op ons zorgsysteem een toezichtfunctie ingericht dat bureaucratisch en tijdverslindend werkt voor professionals op de werkvloer, die gekozen hebben om met mensen te werken, niet met kruisjeslijstjes! Tel daarbij het woud van keurmerken op dan is één ding zeker: het heeft niet geholpen om de kwaliteit van zorg op een peil te brengen dat zowel bewoners, familieleden als medewerkers tevreden zijn. Maar ook nu blijft men de oplossing van alle problemen zoeken in (nog) meer toezicht en meer lijstjes vanwege een diep geworteld wantrouwen jegens aanbieders.
Hebben we niet teveel de kwaliteit van zorg gedefinieerd vanuit de professionals in plaats vanuit het cliëntperspectief? Hebben we in de afgelopen decennia niet een zorgsysteem voor ouderen opgebouwd in plaats van met ouderen? En hen en de familie daarmee de mogelijkheid ontnomen om zelf de regie in handen te nemen? Er is hierdoor een onnodige hulpeloosheid gecreëerd bij ouderen waardoor wij als samenleving de zorg aan ouderen bij aanbieders hebben gelegd. Mogelijk verklaart dat wel de hoge consumptie van professionele zorg aan ouderen.
Familie in de Raad van Toezicht
Co-creatie is zo’n gevleugeld woord dat nu in zwang komt in de ouderenzorg. Maar echte co-creatie betekent ook echte invloed van cliënten op de bedrijfsprocessen in het verpleeghuis. Wordt het niet tijd dat we het systeem ook echt openen voor invloed vanuit cliënten en hun familie? In discussies met bestuurders heb ik vanuit deze optiek voorgesteld om familieleden deel uit te laten maken van de Raad van Toezicht. Dit wordt door bestuurders afgehouden omdat zij onvoldoende kennis van zaken zouden hebben. Is dit niet een teken aan de wand dat we het management en de organisatie van de ouderenzorg hebben omgevormd tot een bedrijf waar het hart uit is verdwenen? Dit hart heet naastenliefde!