ESG en de relatie met ethische bedrijfsvoering

Door Philip Joos | 10 november 2022 | 2 min lezen

In de tweede helft van de jaren 1990 verbleef ik voor mijn doctoraatsonderzoek in Silicon Valley aan Stanford University. Mijn verblijf viel samen met de hoogdagen voor de nieuwe internet en technologiebedrijven in de regio zoals Yahoo, Netscape, Sun Microsystems, Google en Webvan. Financiering via durfkapitaal stroomde massaal binnen bij startups die de wereld gingen veranderen, en het jaar 1998 staat nog steeds gekenmerkt als het recordjaar voor nieuwe beursnoteringen in de VS. De toenmalige voorzitter van de Federal Reserve, Alan Greenspan, was de eerste die tijdens een speech in 1996 de woorden ‘irrational exuberance’ (irrationele uitbundigheid) in de mond nam om de financiële markten te waarschuwen voor een potentiële bubbel.

Revolutionaire technologische veranderingen

De nobelprijswinnaar Robert Shiller heeft dezelfde woorden gebruikt als titel van zijn boek dat in maart 2000 voor het eerst verscheen. Het boek verscheen toevallig in de maand dat de dot com bubbel uiteenspatte. Shiller toonde aan dat de waardering van de technologie- en internetbedrijven niet meer was gebaseerd op de historische waardeparameters en dat een beurscorrectie onvermijdelijk zou zijn. Zo geschiede. Bij de kapitaalverschaffers en beursbeleggers was eind jaren 1990 een uitbundigheid opgetreden door de revolutionaire technologische veranderingen die de samenleving gingen veranderen: online bankieren en shoppen, mobiel dataverkeer, en ongebreidelde toegang tot informatie.

ESG (Environmental, Social & Governance)

Ik merk dat 15 jaar na de explosie van de dot com bubbel een gelijkaardig enthousiasme de kapitaalmarkten heeft veroverd: ESG beleggingen die de duurzame transitie van de samenleving financieren. Sinds de klimaattop van Parijs in 2015 is het duidelijk dat bedrijven moeten bijdragen aan het veranderingsproces om de klimaatcrisis en de afname van de biodiversiteit aan te pakken. Denken we maar aan de electrificatie van onze mobiliteit of de verduurzaming van onze energievoorziening. ESG (Environmental, Social & Governance) indicatoren worden door diverse ratingbureaus aangeboden om inzicht te verschaffen in hoe bedrijven hun duurzaamheid vormgeven.

Morele superioriteit?

Als individuele beleggers worden we de laatste jaren overspoeld door duurzame fondsen en beleggingsmogelijkheden. De fondsbeheerders baseren zich op ESG ratings om hun beleggingsportefeuilles samen te stellen. Als particuliere beleggers worden we voorgehouden dat duurzame fondsen beleggen in bedrijven die bijdragen tot het milieu en de sociale aspecten van bedrijfsvoering, met aandacht voor mensenrechten, anti-omkoopbeleid, ethische handel, en respect voor vakbonden. Maar zijn bedrijven met hoge ESG ratings wel zo moreel superieur?

De waarde van ESG ratings

De inval van de Russen in Oekraïne heeft ons alvast een belangrijke les geleerd over de waarde van ESG ratings. Samen met collega’s Demers, Hendrikse en Lev heb ik de ESG scores onderzocht van 75 Europese (niet-Russische) niet-financiële multinationals met een substantiële activiteit in Rusland (meer dan 100 miljoen activa en omzet in Rusland), waaronder AB Inbev, Renault, Nestlé, Metro, Solvay, Shell en Adidas. Volgens de wereldbank scoort Rusland al jarenlang extreem laag op vlak van rechtszekerheid en verantwoordingsplicht. Het land staat ook bekend als een hotspot voor corruptie, slechte werkcondities en veronachtzaming van het milieu.

Ethische bedrijfsvoering

We hebben vervolgens de ESG van deze 75 bedrijven vergeleken met andere Europese multinationals van dezelfde grootte zonder Russische activiteiten. De verschillen zijn opvallend. De gemiddelde ESG rating en de sociale “S” component van de 75 bedrijven zijn substantieel hoger dan die van de peers. Vreemd toch? Zelfs na 12 volle dagen oorlogsvoering had nog steeds 28% van deze 75 Europese multinationals geen enkel publiek standpunt ingenomen inzake de oorlog. Als ESG ratings relevant willen zijn voor sociaal verantwoorde investeringen, dan zullen deze toch een beter inzicht moeten geven in de bedrijfsvoering van multinationals met activiteiten in landen waar mensenrechten geschonden worden en corruptie welig tiert. De huidige ESG uitbundigheid heeft alvast geen relatie met ethische bedrijfsvoering.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen als column van Prof. dr. Philip Joos in CFO Magazine België, april 2022.

Faculty met ervaring in business en society

Bij TIAS werken we met gepassioneerde, ervaren en gerenommeerde professoren, learning & development professionals en docenten uit het binnen- en buitenland. Allen zijn diep verankerd in het bedrijfsleven, de maatschappij en de wetenschap en goed op de hoogte van de meest actuele inzichten.

Over Philip Joos

Prof.dr. Philip Joos is hoogleraar accounting bij TIAS en de Tilburg School of Economics and Management (TiSEM) en maakt deel uit van het Finance LAB van TIAS.