Ervaringen van een MHA-studiereis

Inspirerend, leren je creativiteit te gebruiken om problemen op te lossen en soms moet je een stap terug doen als je naar problemen kijkt. Dit zijn enkele leermomenten die deelnemers Hilde Hooijman en Edwin de Vaal meenamen van de studiereis van de TIAS Executive Master of Health Administration (MHA).

De deelnemers van de opleiding vertrokken 9 mei naar Zuid-Afrika voor een studiereis van een week. Zij bezochten onder meer een hospice, een ziekenhuis en kregen lezingen over het zorgstelstel in Zuid-Afrika van parlementariërs, verzekeraars en andere ketenpartners.

“In Zuid-Afrika wordt op een innovatieve manier gekeken naar problemen – ook problemen die wij hier niet hebben. Met veel creativiteit wordt naar een oplossing gezocht”, zegt De Vaal. Een voorbeeld daarvan vindt hij het verzekeringssysteem in Zuid-Afrika. Het land kent 2 soort verzekeringen: een staatsverzekering voor iedereen en extra private verzekeringen die erg duur zijn. “In de praktijk betekent dit dat patiënten met een staatsverzekering in een lange rij staan bij de huisarts. Als je naar de huisarts gaat, ben je de hele dag bezig naar je werk gaan, lukt dan niet. Daarnaast is de eerstelijnszorg van een ander niveau dan wij gewend zijn. Hieruit zijn twee innovaties ontstaan: een aanvullende verzekering voor de allerarmsten die door de werkgever betaald wordt en een bedrijfsarts die ook huisartsgeneeskundige taken vervult. Gevolg betere en betaalbare zorg zonder lange wachtrijen."

Meer uit een euro gehaald

Die creativiteit herkent Hooijman ook. “In Zuid-Afrika wordt veel meer uit een euro gehaald dan bij ons. Het lijkt alsof we hier de flexibiliteit zijn verloren om op een andere manier naar de problemen te kijken.” Wat Hooijman ook opviel is dat de Zuid-Afrikanen veel duidelijker keuzes maken. “De problemen daar zijn zo groot, dus ze moeten wel. De staat kiest ervoor om eerst de primaire zorg op orde te krijgen. De langdurige zorg heeft minder de aandacht. Vaak zijn dergelijke organisaties voor 90% aangewezen op fondsenwerving. Voor ons ondenkbaar. Misschien is het ethisch niet verantwoord, het is wel duidelijk.”

Het besef waar Hooijman mee terugkwam is dat participatie niet op te leggen is. “De overheid wil dat burgers participeren – zoals in Zuid-Afrika gebeurt -, dan moet dat vanuit een intrinsieke motivatie komen. De maatschappelijke opvatting over 'wat van waarde' is, verschilt enorm. Toch zijn hier in Nederland steeds meer mensen die beseffen dat ons waardepatroon de laatste jaren te eenzijdig gericht is geweest. Het antwoord op de onze 'sociale crisis' kan voor een deel gevonden worden door te kijken naar de gemeenschapszin in Zuid Afrika."

Met afstand naar problemen kijken

Wat De Vaal besefte is dat een probleem beter op te lossen is als je er van een afstand naar kijkt. Soms moet je een stap terugdoen en opnieuw beginnen. “Ken je het verhaal van de kikker in de pan. Als je het water verwarmt springt die kikker er nooit uit maar kookt zich dood. Als hij er in moet terwijl het water al warm is, springt hij er direct uit. De kikker went aan het probleem en reageert niet. Je kan beter kijken naar problemen als je er afstand van doet, even uit de pan stapt.” Het voorbeeld dat hij aanhaalt is bijvoorbeeld de besparing op de AWBZ. In de praktijk zullen gemeenten met 25 procent minder dingen moeten doen. “Misschien moet je niet kijken naar die 25% besparing, maar wat je met die overgebleven 75% kan alsof je het voor het eerst krijgt.”

De studiereis is nog maar een paar dagen geleden, maar zit nog wel in Hooijmans hoofd. “Ik ben uit mijn comfortzone gehaald en ben er nog mee bezig. Vooral door te kijken wat ik met al die indrukken hier in Nederland kan.” Wat dan vooral meegenomen wordt is de creativiteit en wilskracht. “De energie die daar is en het besef om uitdagingen door een andere bril te bekijken, daar ga ik zeker iets mee doen.”