De langdurige zorg: reorganisatie of echte transitie?

De langdurige zorg in Nederland is niet op de juiste manier getransformeerd. De transitie wordt uitgevoerd door in het huidige systeem financieringsstromen te splitsen en het pakket te beperken. Volgens Freek Lapré was het ontvlechten van medische zorg uit het leven van kwetsbare ouderen een betere oplossing geweest.

Beeld: © Nationale Beeldbank

Omdat Nederland in de toekomst anders veruit het duurste systeem van langdurige zorg ter wereld zou hebben, was er reden om de AWBZ te hervormen. De AWBZ werd omgevormd tot de Wet Langdurige Zorg. Gedeeltes werden overgeheveld naar de WMO en de Zorgverzekeringswet.

Gaat dit allemaal helpen om de zorg goedkoper te maken? Is de transitie niet veel meer een splitsing van één naar meerdere financieringsstromen die het geheel nog complexer maken, gecombineerd met een versobering van het pakket? In deze blog beperk ik mij  tot de ouderenzorg, waar ik zelf het meeste vanaf weet.

Toen in het verleden de AWBZ voor verpleeghuiszorg en thuiszorg en de Wet Bejaardenoorden voor de financiering van de verzorgingshuizen te complex werden, kreeg de ouderenzorg één AWBZ kader. Nu is dit verandert naar 3 financieringskaders met allerlei verschillende financierings- en indicatieregelingen.

Mensen raken vast in procedures

Mensen die behoefte hebben aan langdurige zorg zien door de bomen het bos niet meer. Zij raken vast in procedures. Ouderen die uit het verzorgingshuis weer in een appartement zijn gaan wonen met een VPT worden nu voor de keuze gesteld door de zorgverzekeraar om weer in het verzorgingshuis te gaan wonen of thuis te blijven wonen met minder dienstverlening. De chaos wordt steeds groter.

Bij TIAS leren wij studenten dat er verschillende soorten veranderingen zijn. Een eerste orde verandering die leidt tot optimalisatie van de huidige situatie, een tweede orde verandering die de huidige situatie reorganiseert, een derde orde verandering waarin onderliggende paradigma's van de huidige situatie ter discussie worden gesteld en hogere orde veranderingen die uiteindelijk het bestaansrecht van een systeem zoals een organisatie aan de orde stelt.

De transitie in langdurige zorg betreft een derde orde verandering die via een tweede orde verandering wordt gerealiseerd. In andere woorden: de transitie langdurige zorg had de fundamenten van het huidige systeem ter discussie moeten stellen door af te vragen waar mensen en samenleving zelf voor verantwoordelijk zijn. Nu wordt de transitie uitgevoerd door in het huidige systeem financieringsstromen te splitsen en het pakket te beperken.

Unieke positie in Nederland

Waarom is besloten dat de gehele ouderenzorg onderdeel is van de gezondheidszorg? Nederland bekleedt internationaal gezien een unieke positie: de ouderenzorg is hier tot voor kort geheel onderdeel van de gezondheidszorg. Dat heeft geleid tot een gespecialiseerde medische zorg en verpleging voor ouderen, waar andere landen ook iets van kunnen leren. Maar het heeft ook een keerzijde: medicalisering. Oud worden en de gebreken die daaruit voortkomen zijn geen ziekte. Dement worden wordt veroorzaakt door een ziekte, maar dement zijn vraagt niet om 7x 24 uur medische zorg en verpleging.

Naast scheiden van wonen en zorg moet misschien ook gesproken worden van het ontvlechten van medische zorg uit het leven van kwetsbare ouderen. De huisarts is toch ook niet 24 uur per dag in ons leven aanwezig? Maar is wel bereikbaar als dat moet.

Kwetsbare mensen zijn tot veel meer in staat

Waarmee de regie terug wordt gegeven aan de ouderen en als die daar niet meer toe in staat zijn bij hun naasten. Zoals mijn buurvrouw, wiens man met dementie is opgenomen in het verpleeghuis. Na opname mocht mijn buurman niet meer naar de zorgboerderij omdat dit niet in het pakket zat. Mijn buurman moest naar een verpleeghuis, maar werd daar aggressief. Een zorgboerderij zou beter voor hem zijn, maar dat werd niet vergoed. Daarom betaalt mijn buurvrouw nu uit eigen zak de zorgboerderij. En dat terwijl het verpleeghuis veel zorg bespaard blijft als mijn buurman in een zorgboerderij verblijft.

Kwetsbare mensen - ook met dementie - zijn tot veel meer in staat dan dat wij denken. Als we maar voldoende aandacht besteden aan deze mensen en niet het systeem leidend laten zijn. Die aandacht wordt nu teniet gedaan door allerlei absurde verantwoordingssystemen die niet datgene meten waar het echt om moet gaan. Daardoor wordt tijd van verzorgenden verkwanseld. En die tijd gaat ten koste van aandacht en naastenliefde voor degenen die aan de zorg van hen zijn toevertrouwd.