Oratie - Social venturing: weten voor wie - Gert van Dijk

Op 25 november 2016 vond de oratie plaats van prof. dr. ir. Gert van Dijk. Hij is bijzonder hoogleraar aan TIAS op de leerstoel Social Venturing Economics aan het GovernanceLAB. Van Dijk richt zich primair op social venturers. Daarmee breekt hij met ‘onze’ manier van ondernemen. 

Social venturing is het fenomeen dat ondernemers en/of investeerders hun middelen, kennis en netwerk mobiliseren om een bijdrage te leveren aan de oplossing van problemen waar een bepaalde groep of doelgroep mee zit – problemen waarin de overheid en markt blijkbaar onvoldoende uitkomst bieden. 

Van Dijk stelt dat de huidige gangbare manier van ondernemen, evenals de werkwijze van het creëren van vele ngo’s, leidt tot afhankelijkheid en daardoor tot opportunistisch gedrag van de doelgroep. Dat gebeurt als mensen niet de mogelijkheid wordt geboden om hun eigen keuzes in samenhang met hun eigen probleembesef te begrijpen. Wanneer die mogelijkheid echter wel wordt geboden, blijken mensen wel degelijk in staat om op  consistente wijze veel afwegingen te kunnen maken ten aanzien van wat ze voor de toekomst belangrijk vinden. Dat is belangrijk om mensen invloed te laten uitoefenen op hun eigen situatie en toekomst. 

Social venturers verkeren in de bijzondere omstandigheid dat ze los van rigide instituties of vastgeroeste belangen doelgroepen tegemoet kunnen treden. Ze verbinden zich overigens wel met personen uit al die instituties, daarbij geholpen doordat ze financieel en institutioneel onafhankelijk zijn en investeringen kunnen doen die impact op langere termijn beogen.

Wat prof. dr. ir. Gert van Dijk betreft moeten ze die kracht primair gebruiken om met een open vizier en een blanke agenda doelgroepen tegemoet te treden. De social venturer heeft immers alle vrijheid om aan te sluiten bij wat mensen doen, wat ze willen en wat ze werkelijk belangrijk vinden. In die zin ziet Van Dijk social venturing economics als een belangrijke experimenteerruimte om nieuwe evenwichten te bewerkstelligen tussen overheid, de economie van sociale en culturele aspiraties van mensen en de neo-liberale economie als mono-dimensionale welvaartsmachine. De social venturer kan daarbij helpen met inzet van zijn financiële middelen, kennis en netwerken. Als onafhankelijke instantie kan hij bijvoorbeeld helpen bij het leggen van nieuwe verbindingen met andere groepen, instellingen en/of overheden. In zijn inaugurele rede geeft hij daarvan voorbeelden. (Flowers for Peace)

Maar het doel, de vraag waar het heen moet, en het bewaken van de voortgang moet wat Van Dijk betreft een zaak zijn en blijven van de mensen voor wie het allemaal bedoeld is. Zelfbeschikking moet voorop staan. Daartoe is het van belang dat iedereen weet wanneer de externe social venturer weer zal vertrekken. De doelgroep kan zich daarop voorbereiden door bewust eigen doelen te kiezen en prioriteiten te stellen. Het hoe daarvan is vooral een vraagstuk van nieuwe vormen van democratische besluitvorming.

Eerste onderzoeken en experimenten in het kader van de Tilburgse leerstoel geven op dat vlak bemoedigende resultaten. Als je als social venturer groepen helpt hun omgeving te overzien en hun doelstellingen goed te inventariseren is het heel goed mogelijk om ze daar een coherent beeld uit te laten destilleren. Niet alleen op het niveau van aspiraties maar ook op het niveau van daadwerkelijk gedrag. 

Prof Van Dijk wijst er op dat in deze benadering op verschillende plekken ook heel verschillende ‘oplossingen’ nodig zullen zijn. Hij hoopt dat social venturers maar ook anderen, zoals ngo's en institutionele beleggers, hun ervaringen zullen delen om zo elkaar verder te brengen.

Over de Stichting Social Venturing & Cooperative Economics
De leerstoel is mede mogelijk gemaakt door de Stichting Social Venturing & Cooperative Economics en social venturing enterprises van het eerste uur waaronder de Noaber Foundation, De Hoge Dennen en PGGM.