Bestuurlijke informatievoorziening ligt op straat
Wat het instellen van boetes voor verkeerde weersberichten te maken heeft met bestuurlijke informatievoorziening, legt Arco van de Ven uit in deze column.
Heeft u het nog meegekregen dat de PvdA-fractie in Hoek van Holland in de zomer van 2012 voorstelde boetes in te stellen voor verkeerde weerberichten? Ondernemers zouden dagelijks zo’n 100.000 euro mislopen doordat de stranden ten onrechte leeg blijven. Bij het lezen van een dergelijk bericht denkt natuurlijk iedereen dat het een grap is. Maar fractievoorzitter Ineke Vos geeft op BNR Nieuwsradio aan dat zij het niet begrijpt dat anderen het niet begrijpen. Natuurlijk is het volgens haar een ludieke actie, maar met toch wel een serieuze ondertoon. En natuurlijk werd de volgende dag het voorstel snel, en met minder media-aandacht, ingetrokken.
Wellicht vraagt u zich af waarom een column van een hoogleraar Bestuurlijke Informatievoorziening hierover zou moeten gaan? De zomer is komkommertijd en zeker met verkiezingen in het vooruitzicht wordt alles gedaan om media-aandacht te trekken. Maar toch. Het voorstel is, denk ik, symptomatisch voor de huidige tijd. Ondoordacht en met vele ongegronde veronderstellingen.
Negatieve kanten van de risicosamenleving
Het is een voorbeeld van de negatieve kanten van de risk society. In de risicosamenleving draait het gesprek vaak om wat er mis kan gaan en niet om hoe doelstellingen bereikt kunnen worden. De mogelijk negatieve consequenties van het handelen van anderen staat centraal. Het grijpen van kansen wordt verdrongen door het zien van bedreigingen. De vraag draait niet meer om het verhogen van het aantal bezoekers naar de mooie stranden van Hoek van Holland. Waarom niet een site met webcamera’s om bezoekers over te halen naar het strand te komen? Eventueel aangevuld met betrouwbare weersvoorspellingen. Nee, het staat in het teken van een overdreven, te eenzijdige, aandacht voor zeer specifieke risico’s.
En dan de mogelijke uitwerking en implementatie. Denkt u eens met me mee. Welke normen moeten worden gehanteerd? Afwijkende gemiddelde of maximale temperaturen? Wat moet worden vastgelegd: de weersberichten van alle weersmannen per dag, of per dagdeel, temperaturen of ook voorspellingen over neerslag, bliksem en hagel? En moet de daadwerkelijke temperatuur in de verschillende locaties worden gemeten en vastgelegd? Moeten de toestellen worden geijkt? Wie mag en gaat boetes uitdelen en wie doet de incasso? Welke organisatie gaat dit doen en hoe moet dit worden georganiseerd? Wie gaat op deze organisatie toezicht houden? Het lijkt op een mooie opgave voor een landelijk examen bestuurlijke informatievoorziening (BIV).
Boetes leiden tot gedragsverandering?
En dan natuurlijk de boetes. Steeds meer wordt er vanuit gegaan dat het geven van boetes direct zal leiden tot gedragsverandering. Maar gaan weermannen bij boetes nu beter voorspellen? Gaan ze andere modellen hanteren? Of zal de weersdienst na invoering, bij elk weersbericht, aangeven dat zij niet verantwoordelijk is voor lokale weersverschillen en onverwachte veranderingen van het weer. Immers niets is zo veranderlijk als het weer. Daar waar in de praktijk de roep om boetes en sancties toeneemt laat onderzoek zien dat gedrag niet zo eenvoudig is te veranderen. En dat er vele ongewenste dysfunctionele effecten kunnen optreden. Een bekend effect hierbij is het crowding-out effect van de Zwitserse econoom Bruno Frey. De boete verdringt de intrinsieke motivatie om het werk goed te doen. De afweging wordt een zuiver economisch rationele: ‘ heb ik het geld er voor over?’ Nieuwe regelgeving leidt zo alleen tot meer ongewenst gedrag. Het motto is dat boetes en sancties kunnen werken, maar de inzet zeer weloverwogen moet worden bepaald.
U ziet het zelfs in de komkommertijd ligt het mooie vak Bestuurlijke Informatievoorziening gewoon op straat.
Deze column verscheen eerder in het Controllersmagazine.