Beleggers vinden veilige haven in kunst
Beleggers zoeken steeds vaker naar een veilige haven. Er is sprake van aanhoudende groei in de vraag naar emotionele activa, zoals kunst. "Als de maatschappij dergelijke objecten blijft waarderen met ten minste een bepaald intrinsiek waardeniveau, zal de neerwaartse waarde van het aanhouden van dergelijke activa niet volledig verdwijnen", aldus dr. Rachel Pownall.
Kunt u een overzicht geven van de wijze waarop de onrust op de markt van de laatste jaren het beleggen in kunst en emotioneel beleggen heeft beïnvloed?
De onrust op de financiële markten heeft ertoe geleid dat veel beleggers op zoek zijn gegaan naar andere alternatieve beleggingscategorieën. En dan bedoel ik niet alleen de traditionele vormen van alternatieve beleggingen, zoals private equity, hedgefondsen en ETF’s, maar ook alternatieve beleggingen zoals emotionele activa, of zoals zij soms worden genoemd: ‘investments of passion’ of ‘treasure assets’. Beleggers zijn op zoek naar een veilige haven en dan worden reële activa aantrekkelijk als vermogensbewaarmiddel. Bovendien willen beleggers naarmate de integratie, globalisatie en onderlinge afstemming van financiële markten toeneemt, graag beleggen in activa die niet meebewegen met de traditionele financiële markten. Beleggingen in dit type activa biedt beleggers deze mogelijke voordelen. Daar komt bij dat beleggers zoeken naar activa die in mindere mate zullen fluctueren bij grote neerwaartse bewegingen op de financiële markten. Als de maatschappij dergelijke objecten blijft waarderen met ten minste een bepaald intrinsiek waardeniveau, zal de neerwaartse waarde van het aanhouden van dergelijke activa niet volledig verdwijnen.
Is er een omslag in het type belegger dat op dit gebied actief is?
Beleggers kunnen ofwel rechtstreeks beleggen in dit type activa, ofwel indirect via een fonds dat een breder en meer gediversifieerd aantal kunstwerken aanhoudt, waarbij de belegger een aandeel heeft in het gediversifieerde fonds. Het voordeel van het beleggen in een fonds is dat het idiosyncratisch risico van de belegging lager is. Als het fonds bijvoorbeeld een gediversifieerde mix van verschillende soorten kunstwerken of emotionele activa heeft, kan het specifieke risico behorende bij het genre, de kunstenaar of het type beeldhouwkunst of fotografie worden weggediversifieerd door een afdoende gediversifieerde portefeuille van kunstwerken aan te houden. Theoretisch kan het risico volledig worden teruggebracht door voldoende te diversifiëren. Hierbij gaat echter de esthetische waarde verloren, doordat de belegger de ‘investment of passion’ niet meer zelf in bezit heeft. Hij of zij geniet dan niet meer zelf het esthetische dividend door het object of activum te kunnen bekijken of koesteren. Afhankelijk van zijn of haar eigen smaak (of in economische termen de utiliteitsfunctie van de belegger) kan de belegger kiezen in welke mate hij of zij bereid is esthetisch dividend op te geven in ruil voor een minder risicovol en volatiel fonds vanuit prijsperspectief. Door de stukken niet zelf in bezit te hebben en de onderdelen van het fonds niet te kunnen kiezen, verliest de belegger eveneens het vermogen om met zijn verwachtingen over de toekomstige waarde van smaak en mode de prijsontwikkeling te beïnvloeden; dit wordt overgedragen aan de fondsbeheerder. Dit geldt ook voor andere operationele aspecten, zoals het vermogen kopieën of vervalsingen te herkennen, verzekeringspremies, transactie- en commissiekosten, etc. De voordelen van diversificatie compenseren voor de esthetische of emotionele waarde van het activum, en afhankelijk van de smaak van het individu is het aan de belegger te bepalen in welke mate hij of zij bereid is dit risico, dat diversifieerbaar is, te lopen. De afruil met betrekking tot het verlies van esthetische waarde en gebrek aan betrokkenheid bij de verzameling van aangekochte objecten zal per persoon verschillen. Een ware verzamelaar zal niet bereid zijn deze aspecten op te geven voor minder risico met betrekking tot de marktprijzen. Dit betekent ook dat het type belegger dat op dit gebied actief is aan het veranderen is. Als de belegger meer wordt gemotiveerd door het statuselement van het aanhouden van de ‘investment of passion’, dan zal hij of zij enkel zijn geïnteresseerd in een indirecte belegging en niet een rechtstreekse investering.
Kunnen emotionele beleggingsfondsen alfa creëren of is dit type beleggingsfonds beter geschikt voor vermogenstoename en risicodiversificatie?
Er zijn weinig aanwijzingen dat deze beleggingsfondsen beter presteren dan traditionele activa in termen van alfa. Over het algemeen hebben activa met een positieve alfa een hoger risico. Een hogere alfa ex-post is vaak het gevolg van risico's die niet zijn meegenomen of waarmee geen rekening is gehouden. Bij emotionele activa spelen er vele verschillende soorten risico die te maken hebben met de specifieke aspecten van de belegging, waardoor een fonds dat consequent een positieve alfa weet te behalen zeer waarschijnlijk meer risico loopt met betrekking tot een niet ingecalculeerde factor. Met dit potentiële aanvullende risico moet rekening worden gehouden. Wel bestaan er kansen op onvolkomenheden van de markt die kunnen leiden tot abnormale rendementen.
Waarderingen binnen ‘emotionele’ beleggingsfondsen zijn moeilijk te standaardiseren. In welke belangrijke waardebepalingen zouden beleggers zich moeten verdiepen alvorens geld te beleggen?
Beleggers dienen zich bewust te zijn dat het risico, naast het risico op schommelingen in de waardering van de objecten, grotendeels operationeel is. De vakbekwaamheid van de fondsbeheerder is cruciaal. Bovendien is de markt voor emotionele activa momenteel aantrekkelijk en de vraag naar dergelijke objecten hoog. Het gebruik van deze activa als vermogensbewaarmiddelen in de tijd weerspiegelt het hoge niveau van status, rijkdom en inkomen ervan en niet enkel de culturele waarde die de maatschappij aan deze activa hecht. Daarnaast bestaat het risico dat de vraag naar emotionele activa over de gehele linie kan dalen. Met name wanneer de financiële markten tekenen van herstel gaan vertonen, zal er mogelijk een beweging uit reële activa en terug naar aandelen plaatsvinden. Tenzij u bereid bent een aanzienlijk verlies te nemen op de waarde van de belegging, of een kortlopend rendement op uw investering nastreeft, is het verstandig dit type belegging te vermijden. Gezien de hoge commissie- en transactiekosten is dit type belegging vooral interessant voor de waarde ervan op de lange termijn.
Groeien beleggingen in emotionele activa en wat ligt hieraan ten grondslag?
Er is sprake van een aanhoudende groei in de vraag naar emotionele activa. Dat komt door de toename van rijke individuen en de groei van gemiddelde inkomens wereldwijd. De vraag naar dergelijke activa en objecten is met ongeëvenaarde snelheid gegroeid. Zolang wij als maatschappij emotionele activa op zo'n passionele manier blijven waarderen, zullen wij bereid blijven hier zulke hoge prijzen voor te betalen. Mocht dit veranderen, dan zullen de prijzen die worden verkregen voor het aanhouden van dergelijke stukken niet op peil blijven. Er is sprake van een element van vertrouwen in onze culturele waarden en erfgoed. Dit maakt markten voor hedendaagse kunst van nature risicovoller en hoewel hier hoge rendementen zijn te behalen, bieden zij beleggers ook een meer riskante investering.
Wat moet er veranderen voordat instellingen meer interesse gaan tonen in deze alternatieven?
Momenteel bestaat vanuit Basel de vereiste dat institutionele beleggers activa dagelijks ‘naar marktwaarde’ waarderen. Omdat er geen eenvoudige instrumenten bestaan om de huidige waarde van de meeste emotionele activa dagelijks te bepalen, kunnen de meeste institutionele beleggers niet aan deze vereisten voldoen. De komst van kunstindexen en/of een gesecuritiseerde markt zal hier uitkomst bieden. Bovendien heeft de markt voor kunst en overige emotionele activa een beperkte omvang. De jaarlijkse omzet is slechts een fractie van de omzet van reguliere financiële activa. De markt zou het niet aankunnen als meer reguliere fondsen hierop actief zouden worden.
Private banks hebben aangegeven eventueel meer bereid te zijn kunstleningen te verstrekken, maar hebt u het aantal kunstfondsen zien toenemen?
Er is momenteel sprake van een gestage toename in het aantal kunstfondsen dat wereldwijd wordt opgericht. Het is echter wel de vraag of al deze fondsen voldoende kapitaal kunnen aantrekken. Enkele van de meer gevestigde kunstfondsen breiden zich uit naar nieuwe, opkomende markten. De private banks die bereid zijn kunstleningen te verstrekken, doen dit, voor zover ik heb begrepen, voornamelijk vanuit de wens hun particuliere klanten te helpen bij een bepaalde financieringskwestie en niet als onderdeel van een meer fundamentele algemene verschuiving richting meer kredietverschaffing.
Welke voornaamste risico's kleven er aan kunstfondsen en welke vormen van risicomanagement hanteren deze fondsen?
Bij de beslissing om te beleggen in een kunstfonds spelen er drie zeer belangrijke risico's. Ten eerste het operationele risico van het fonds, ten tweede het marktrisico en ten derde het verhandelbaarheidsrisico. Het operationele risico kan hoog zijn als gevolg van een gebrek aan informatie en het niet beschikbaar zijn van gegevens over de prestaties van de kunstfondsbeheerder in het bijzonder en het kunstfonds in het algemeen. Bovendien kunnen het gebrek aan regelgeving en transparantie met betrekking tot de beleggingen en de ondoorzichtige aard van de informatie redenen tot zorg zijn en bijdragen aan het operationele risico van het fonds. Dit risico kan worden beperkt door te beleggen in kunstfondsen met een afdoende staat van dienst en enige mate van inzicht in de fondsprestaties. Door de recente opkomst van vele fondsen is dit gemakkelijker gezegd dan gedaan. Dit type risico omvat bovendien overige operationele risico's zoals het risico op het kopen van kopieën of vervalsingen. Het uiteindelijke risico is dat het fonds ten onder gaat en het aanvangskapitaal zo goed als verloren moet worden beschouwd. Ten tweede bestaat er het risico dat de verkoopprijzen van de kunstwerken in het kunstfonds dalen of dat de kunstwerken in waarde afnemen. Bij een neergang op de kunstmarkt daalt doorgaans ook de waarde van het kunstfonds. Dit onderstreept het concept van het verhandelbaarheidsrisico. Het verhandelbaarheidsrisico is het derde grote risico dat gepaard gaat met beleggingen in emotionele beleggingsfondsen. Als het fonds wordt gedwongen kunstwerken binnen een bepaalde periode te verkopen en de positie te liquideren, loopt het fonds een groot verhandelbaarheidsrisico dat de verkregen prijzen tijdens een snelle verkoop minder hoog zijn dan wanneer voldoende tijd wordt uitgetrokken om de kunstwerken op de gebruikelijke manier te vermarkten. U dient een dergelijke belegging enkel in overweging te nemen als de risico's acceptabel zijn. Ofwel vanwege het verwachte rendement op de prijs van de belegging, ofwel door het esthetische rendement dat het genot van het kunstwerk zelf met zich meebrengt!
Lees verder