Verduurzamen met goesting, het Vlaamse voorbeeld

Door Dirk Brounen | 16 mei 2023 | 3 min lezen

Als zelfs een verdubbeling van de energieprijs huishoudens niet zover krijgt te verduurzamen, wat dan wel? Nou, kijk eens naar Vlaanderen. Zo opende het Volkskrant opiniestuk van Dirk Brounen (TIAS) op 4 mei. Hieronder lees je het hele verhaal.

Klimaatdoelen Parijs

Vermindering van energiegebruik in woningen is cruciaal om de klimaatdoelen van Parijs te halen. Het goede nieuws is dat veel van de maatregelen die woningeigenaren daarvoor moeten nemen financieel voordelig zijn. Dat waren ze al toen de energieprijzen nog laag waren en sinds de energiebonanza van het afgelopen jaar zijn investeringen in duurzaamheid alleen maar voordeliger geworden. Isolatie, zonnepanelen en HR++ glas gaan gepaard met financiële rendementen waar een belegger zijn vingers bij af zou likken. Hierbij gaat het niet alleen over de verlaging van de maandelijkse energielast, maar ook over de waardevermeerdering van de woning. Voor dat laatste is overvloedig en overtuigend academisch bewijs. Zelfs makelaars vertellen hun klanten tegenwoordig dat ze meer geld kunnen krijgen voor een verduurzaamd huis.

Verduurzaming gaat langzaam

Desondanks gaat de verduurzaming van de Nederlandse woningvoorraad langzaam. Te langzaam. Het barst op de woningmarkt van het laaghangend fruit, maar veel woningeigenaren komen nog steeds niet in actie. Zo vond De Nederlandsche Bank begin dit jaar in hun enquête dat 84% van de huishoudens als reactie op de hoge energieprijzen hun gedrag hebben aangepast om energie te besparen, door bijvoorbeeld de verwarming lager te zetten. 27% van deze groep heeft kleine energiebesparende maatregelen genomen, zoals het plaatsen van een tochtstrip. Een structurele investering in de woning blijft echter vaak uit. Slechts 16% van de huishoudens heeft grootschaligere investeringen ondernomen. Opmerkelijk, want uit het onderzoek blijkt ook dat 86% van de ondervraagde woningeigenaren daar wel genoeg geld voor op de spaarrekening heeft staan, of dit via hun hypotheek zou kunnen financieren. Als zelfs een verdubbeling van de energieprijs de meerderheid van de huishoudens niet heeft doen verduurzamen, wat dan wel?

De Nederlandse overheid heeft het vijf jaar geleden aangedurfd om aan te kondigen dat kantoren vanaf 1 januari 2023 minimaal energielabel C moeten hebben. Helaas zijn er nog geen sancties afgesproken voor de gebouwen en eigenaren die hier niet aan voldoen. Kantooreigenaren kunnen deze ambitie dus vrij gemakkelijk naast zich neerleggen. Op 1 januari 2023 voldeed nog altijd 45% van de kantorenvoorraad niet aan de label-C eis. Pikant detail: uit onderzoek van CBRE en Nieuwsuur van eerder dit jaar bleek dat bij 30% van de Rijkskantoren helemaal nog geen label bekend was.

De les is duidelijk: verplichting kan werken, maar alleen als die echt wordt afgedwongen. Voor regulering van duurzaamheid op de woningmarkt is nog veel meer bestuurlijke durf nodig dan voor kantoren. Het feit dat 60% van de Nederlandse woningvoorraad bestaat uit koopwoningen, betekent ook dat verplichte verduurzaming van woningen direct ingrijpt in de portemonnee van 60% van het electoraat. Echter, omdat we weten dat woningverduurzaming in de meeste gevallen geld oplevert voor de burgers, zou het Rijk dit zonder al te veel moreel bezwaar dwingend kunnen opleggen.

Duurzaamheidswetgeving Vlaanderen

Wat dat betreft is het een goed idee om te kijken naar het voorbeeld van onze zuiderburen. In Vlaanderen heeft de overheid serieuze duurzaamheidswetgeving ingevoerd die woningeigenaren verplicht om in actie te komen. Vanaf begin dit jaar moeten kopers van een woning met een E of F label deze binnen 5 jaar verbeteren, zodat de woning minimaal een D label behaalt. Deze D-label norm is nog maar het begin. Ook voor 2028, 2035, 2040 en 2045 zijn er al duidelijke doelen geformuleerd. Zo moeten woningen vanaf 2028 binnen vijf jaar na aankoop tenminste tot een C label zijn verbeterd, vanaf 2035 wordt die lat verhoogd tot een B label, etc. Daarbij maakt de Vlaamse overheid gebruik van eenvoudige en krachtige subsidieprogramma’s die twijfelende Vlamingen eenmalig ondersteunen bij hun verduurzaming. Zo lanceerde de overheid in 2021 de campagne reNUveren, waardoor Vlamingen bij de aankoop en renovatie van een woning tot 60.000 euro eenvoudig en renteloos kunnen lenen en bovendien een EPC-labelpremie van 5000 euro ontvangen. Simpel en overtuigend. Zowel de stok als de wortel zijn goed op orde.

Het Vlaamse voorbeeld is om meerdere redenen zeer relevant. Ten eerste vanwege de verplichting, in combinatie met echte sancties. Ten tweede omdat Vlaanderen zich richt op de verbetering van de woningen met de slechtste energieprestaties. In Nederland neigt het beleid ernaar om woningen (bijna) energieneutraal te maken: A+ of beter. Echter, de hoeveelheid kapitaal benodigd voor dit type verduurzaming is gigantisch en de energiebesparing per geïnvesteerde euro is veel groter wanneer we een woning van bijvoorbeeld label G naar label C brengen dan van label B naar A+. Dat geldt dus ook voor de financiële voordelen.

De verduurzaming van de Nederlandse woningvoorraad kan en moet versnellen en daar is wetgeving voor nodig, met scherpe tanden, en met goesting. België wijst ons daarbij de weg.