Sociale zekerheidsstelsel niet toekomstbestendig
Om het sociale zekerheidsstelsel toekomstbestendig te maken, zou de balans in het systeem meer in de richting moeten gaan van eigen inbreng en verantwoordelijkheid van burgers. Ook zouden individuele behoeften op het gebied van werk, zorg, wonen en pensioen op elkaar af moeten worden gestemd. Dat concluderen de auteurs van een nieuwe studie naar de toekomst van de sociale zekerheid. Door individuele en collectieve verantwoordelijkheid in de sociale zekerheid anders te verdelen, zou het stelsel rechtvaardiger worden en veranderingen in economie en samenleving beter kunnen opvangen.
De verzorgingsstaat stuit na decennia van hervormingen op deelterreinen opnieuw op beperkingen, terwijl de ‘grote stelseldiscussie’ voortdurend wordt opgeschoven. De auteurs van Toekomst van de sociale zekerheid doen een voorzet voor die discussie. Op grond van een grondige analyse van de voorzieningen en verantwoordelijkheden op het gebied van zowel ziekte en arbeidsongeschiktheid als werkloosheid en pensioen, concluderen ze dat het stelsel toe is aan een fundamentele herziening, omdat de rechtvaardigheid van en daarmee het draagvlak voor het stelsel op het spel staat.
Aanpassingen in het stelsel zouden volgens de auteurs niet alleen moeten verlopen via beheersing van uitkeringen en diensten (provisie), maar ook via preventie van de risico’s en participatie van burgers. Burgers kunnen daarmee meer invloed op de eigen sociale zekerheid krijgen, zowel collectief als individueel. Uiteindelijk wordt zo de rol van provisie kleiner.
Eenvoudig basisstelsel
De auteurs stellen voor om een eenvoudiger systeem van collectieve basisvoorzieningen voor ziekte, werkloosheid en pensioen te creëren dat toegankelijk is voor iedereen, inclusief bijvoorbeeld flexwerkers, zzp’ers en werkzoekenden die nu vaak buiten de boot vallen. Door middel van aanvullende collectieve verzekeringen komt er meer ruimte voor individuele keuzes en eigen verantwoordelijkheid.
Meer preventie en participatie
Op het gebied van preventie denken de auteurs onder meer aan inzetten op productiviteitsverhoging in plaats van uitval, meer onderwijs- en bijscholingsvoorzieningen, koppeling van pensioenleeftijd aan werkgelegenheid en afstemming van pensioen, wonen en zorgbehoeften.
Als het gaat om participatie, zouden werknemers en werklozen bijvoorbeeld meer invloed moeten krijgen op re-integratie, meer zeggenschap in beleggingen van pensioenfondsen en de mogelijkheid om zelf de pensioenleeftijd te kiezen.
De studie ‘Toekomst van de sociale zekerheid. Over provisie, preventie en participatie’ is uitgegeven door Boom|Lemma Uitgevers en eerder deze week gepresenteerd aan een brede groep stakeholders van sociale zekerheid. De auteurs zijn Nicolette van Gestel (Tilburg University), Emmie Vossen (Radboud Universiteit Nijmegen), Shirley Oomens (Tilburg University) & David Hollanders (Universiteit van Amsterdam).