‘We gebruiken het woord “waarde” dagelijks. Maar over wiens waarden hebben we het eigenlijk? Om welke waarden gaat het dan? En, hoe komt het dat ze in Finland op een heel andere manier naar waarden kijken dan in Frankrijk? Er is niet één set waarden waar iedereen het over eens is. Dat betekent dus dat je met elkaar een waardendialoog moet voeren.’ Aan het woord is Marc Vermeulen, emeritus hoogleraar onderwijssociologie aan TIAS School for Business and Society, en, co-auteur van de herziene uitgave van het boek Social Profit Canvas.

Rechtvaardigere samenleving

‘In het publieke domein is de input niet geld maar legitimiteit. Je doet een beroep op burgers om te participeren in een oplossing voor een vraagstuk. Dan stop je het in een proces waarin die legitimiteit wordt bewerkt. Bijvoorbeeld bij een woningbouwvereniging of een gemeente. Aan het eind van de rit ervaren burgers dat de samenleving legitiemer ofwel rechtvaardiger geworden is. Dat is nog steeds een input-throughput-output redenering. Alleen maak je geen financiële winst, maar winst in rechtvaardigheid.’ Dit is het Social Profit Canvas in een notendop. Een werkbaar en in de praktijk succesvol gebleken model om de meervoudigheid van waarden binnen het publieke domein in beeld te brengen en de impact ervan zichtbaar te maken.

Het mooie van TIAS

Marc: ‘Het essentiële verschil tussen profit en non-profit is dat een bedrijf financiële meerwaarde moet creëren zonder in de samenleving schade aan te richten, en een non-profit samenlevingsmeerwaarde moet creëren zonder dat het een financiële zeperd wordt. Dat laatste is wat we in het bedrijfskundig denken binnen het publieke domein te rigide opgevat hebben. Dat moeten we verlaten. Maar een aantal onderliggende principes kunnen we nog steeds heel goed gebruiken. Dat is trouwens ook het mooie van TIAS. Daar kun je die meervoudigheid bij elkaar brengen. TIAS is de enige grote businessschool die serieus werk maakt van de non-profit sector.’

Oproep aan leraren

Als non-profit-man heeft Marc zich thuis gevoeld bij TIAS vanwege de rentmeesterschapsgedachte. Deze is vanouds in de christelijke wortels van de Tilburg University aanwezig, en zit dus ook in het DNA van TIAS als onderdeel van die universiteit. Het doorgeven van een samenleving die er beter aan toe is in plaats van slechter, is voor hem een belangrijk uitgangspunt in zijn loopbaan. De emeritus hoogleraar gaf daar eind november 2025 in zijn afscheidsrede opnieuw gestalte aan. Hij deed een dringende oproep aan leraren in Nederland om zich te blijven inzetten voor de vorming van kritische burgers door in de klas te blijven laten zien dat publieke opvattingen per definitie meervoudig zijn. Vermeulen: ‘Een belangrijke veronderstelling van het Social Profit Canvas is namelijk dat het model niet door een ambtenaar achter een bureautje wordt ingevuld, maar in samenspraak met een groep betrokken burgers. Juist om die meervoudigheid in een democratisch proces recht te doen.’

Burgers, bomen rivieren

Wat het Social Profit Canvas en participerende burgers over tien jaar hebben bijgedragen aan een rechtvaardigere samenleving is voor Marc moeilijk te voorspellen. ‘Maar’, oppert hij, ‘wie weet nemen dan niet alleen burgers deel, maar kunnen dat ook rivieren, bossen en dieren zijn. De eerste tekenen daarvoor zijn er.’