'Hadden we maar meer goede boekhouders.'
'We moeten ophouden met die naargeestige boekhoudersmentaliteit die al acht jaar in dit land heerst.' Een ferme uitspraak van collega Bas Jacobs in het programma Buitenhof op 17 September. Ik zou het willen omkeren: hadden we maar meer goede boekhouders. Goede boekhouders hebben juist niet de door Jacobs bedoelde naargeestige boekhoudersmentaliteit. De mentaliteit waar Jacobs naar verwijst komt helaas vaker bij politici voor.
De edele kunst van het tellen en rekenen wordt zeer onderschat en zelfs gelijkgesteld met het nemen van (bedrijfs)economisch ongunstige beslissingen. Jacob Soll, een hoogleraar accounting in de Verenigde Staten, heeft een prachtig boek* geschreven over de geschiedenis van het boekhouden. Op overtuigende wijze legt hij een verband tussen de welvaart van steden, regio's en landen in het verleden en, u raadt het al, hoe serieus er werd omgegaan met de boekhouding.
Het waren succesvolle kooplieden, zoals onder meer de Italiaan Fransesco Datini, die meer dan zevenhonderd jaar geleden al, als volleerde boekhouders gedisciplineerd dagelijks de boeken bijwerkten. Nog voordat de monnik Luca Pacioli in 1494 het dubbele boekhouden te schrift stelde, werd de invloed van uitgaven en inkomsten op het vermogen in de vorm van baten en lasten letterlijk in grote boeken vastgelegd. Het verwaarlozen van de boekhouding had zeer ernstige gevolgen en leidde bijvoorbeeld tot de neergang van het ooit zo welvarende de Medici geslacht in Florence. Ook namen boekhouders in het verleden het voortouw in het inzicht geven in de financiën van landen om het huishoudboekje op orde te brengen. Simon Stevin, de Vlaams/Nederlandse waterbouwkundige/natuurkundige schreef in 1604 in zijn boek Vorstelijke Boekhouding: dubbel boekhouden is niet alleen goed voor publieke organisaties: het is essentieel voor prinsen en leiders. Dit belang werd in het verleden onderkend. Zo werden er bijvoorbeeld vanaf de Renaissance tot de negentiende eeuw schilderijen van boekhouders gemaakt en bediscussieerden filosofen de complexe, maar oh zo nuttige rol van zuinige, kritische boekhouders.
Maar het belang van en de interesse voor goed boekhouden lijkt niet alleen te zijn verdwenen, maar wordt gelijk gesteld met naargeestigheid. Het deskundig registreren, verwerken en controleren van de cijfers om uiteindelijk de rekening op te maken lijkt bijzaak geworden. Zo verbergen bijna alle landen de werkelijke hoogte van pensioenverplichtingen, infrastructuur, belastinginkomsten en garantieverplichtingen. Zij leven niet volgens de regels van het dubbele boekhouden. Ministers van Financiën lossen financiële problemen op door te schuiven met inkomsten en uitgaven van en naar het verleden. Of de beslissing waarde creëert of vernietigt lijkt vaak geen rol te spelen. Het boek van professor Soll is een ode aan de boekhouder en laat de noodzaak zien van een eerherstel van het nobele boekhoudvak. Eerherstel om te voorkomen dat de toekomstige generaties de rekening alsnog gepresenteerd krijgen, omdat wij de rekening niet goed hebben opgemaakt.
* Jacob Soll, 2014, The Reckoning – Financial accountability and the making and breaking of nations, Londen: Allen Lane.
Deze column is een aangepaste versie van een column die eerder gepubliceerd werd in het Controllersmagazine.
Executive Master of Finance & Control / Register Controller
Wilt u op basis van nieuwe kennis en vaardigheden een gedegen invulling geven aan uw rol als Register Controller en een volwaardige businesspartner van de ondernemingsleiding worden? Volg de Executive Master of Finance & Control / Register Controller aan TIAS School for Business and Society.
LEES MEER OVER DEZE MASTER