Ongerust over snelheid transformatie sociaal stelsel

De transformatie van het sociaal stelsel komt te langzaam op gang, gemeenten verliezen zich in deelbeschouwingen, zegt Pieterjan van Delden. Er is behoefte aan een leidraad om het uiteindelijke doel van de hervorming van het sociaal stelsel niet uit het oog te verliezen. Daarom schreef Van Delden het boek ‘Steunend Stelsel’.

Beeld: © Nationale Beeldbank

Waarom schreef u het boek?

“Ik ben ongerust. Het sociaal domein in ons land wordt ingrijpend hervormd, waardoor de maatschappelijke ondersteuning van kwetsbare groepen en de jeugdhulp voortaan onder de gemeenten vallen. Gemeenten werken individueel natuurlijk aan gemeentelijke nota’s of deelbeschouwingen, maar er is geen gemeenschappelijke leidraad of overkoepelende visie hoe gemeenten de transitie en transformatie in het sociale domein kunnen aanpakken. In dit boek wil ik de route verkennen die het sociaal domein de komende jaren kan doorlopen. Het betoog is bedoeld als leidraad om toe te werken naar de praktische doelen van de transformatie.”

Is de transformatie van het sociale domein wel nodig?

“Het stelsel van hulp en zorg is uit zijn krachten gegroeid. Het huidige stelsel helpt mensen steeds minder en houdt burgers vast. Een veel gehoorde klacht is ook dat het stelsel te duur wordt. Het totale systeem  is overbelast en topzwaar geworden. Een vereenvoudiging van het stelsel is inderdaad nodig.”

Verliezen in deelvraagstukken

Zijn gemeenten niet bezig met die transformatie?

“De afgelopen tijd is er enorm veel gebeurd. De gemeenten werken heel hard aan de transitie. Het nadeel is dat ze zich verliezen in allerlei deelvraagstukken. Zij zijn nu bijvoorbeeld heel druk met het inkoopproces. Er wordt inmiddels veel gesproken met aanbieders. Natuurlijk is dat nodig omdat er anders in januari 2015 niets geregeld is. Die inkoop wordt echter gedaan op basis van de huidige situatie, zo wordt de dienstverlening voor straks ook weer ingericht. Maar is dat wel de manier zoals het in de toekomst moet gaan? We willen immers geen overgangvan het bestaande hulpaanbod naar de gemeenten, maar een transformatie van het stelsel. Over het het verloop van de transformatie van het domein zorg en welzijn wordt amper nagedacht.”

Hebben de partijen wel tijd om zich bezig te houden met die lange termijn?

“Nu niet. Gemeenten zijn veel te laat begonnen met de transformatie. Bij veel gemeenten was begin 2014 amper ambtelijke capaciteit om zich hier mee bezig te houden. Dat begon vaak pas tegen de zomer, maar dat was natuurlijk te laat. Daardoor hebben ambtenaren en aanbieders het nu veel te druk met de inkoop.”

Kan het nog goedkomen?

“Begin 2015 zullen er wel wachtlijsten ontstaan. Wellicht krijgen we te maken met incidenten die in de media breed uitgemeten worden. Daar zullen dan spoedoplossingen voor gevonden worden. Ik denk dat 2015 een overgangsjaar wordt met incidenten die het beeld bepalen. Er zal veel geïmproviseerd moeten worden.
Teruggaan naar hoe het was, is geen optie. In de loop van 2015 gaat het rustig worden, verwacht ik. En voor 2016 zal de inkoop niet meer zo gehaast plaatsvinden. Ik denk dat er in 2015 ruimte zal zijn om na te denken over de lange termijn.”

Pieterjan van Delden is organisatieadviseur bij Andersson Elffers Felix (AEF). Hij is verbonden aan TIAS en promoveerde in 2009 op het onderwerp Samenwerking in de publieke dienstverlening. In 2014 publiceerde Van Delden het boek 'Steunend Stelsel'.